Το ατίμητης αισθητικής και πολιτισμικής αξίας, κτίριο του «Παρνασσού» !
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Βαρυφορτωμένο με βαρύτιμες ιστορικές και εθνικές μνήμες, αλλά και κομίζοντας στην μακραίωνη πορεία του, την πνευματική και πολιτισμική μεγαλουργία της σύγχρονης Ελλάδας, προβάλλει στην μικρή αλλά πανέμορφη Πλατεία του Αγίου Γεωργίου του Καρύκη, το κτίριο του Φιλολογικού Συλλόγου «Ο Παρανασσός». Ένα νεοκλασικό σπανίας ομορφιάς και αισθητικής κτίριο, από το βήμα του οποίου μίλησαν όλοι οι εκλεκτοί των ελληνικών γραμμάτων. Από τον Παπαδιαμάντη τον Καρκαβίτσα και τον Κωστή Παλαμά, μέχρι τον Άγγελο Τερζάκη και τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο. Ενάμισης αιώνας ηθικής και πνευματικής μεγαλουργίας, με ατίμητη προσφορά στην ελληνική γραμματολογία, αλλά και στην διαμόρφωση της σύγχρονης πνευματικής ταυτότητας του ελληνικού λαού. Σε αυτό το περικαλλές κτίριο της Πλατείας Αγίου Γεωργίου του Καρύκη, που σε πείσμα των χαλεπών καιρών μας, δεν απαλλοτριώθηκε και δεν εκχωρήθηκε έναντι πινακίου φακής, για να μας θυμίζει εγκαυστικά την άλλη Ελλάδα, δίπλα μας, του πολιτισμού της δημιουργίας και της ηθικής ανάτασης, πέρα από τα ευθηνά και καταθλιπτικά μηνύματα του καιρού μας. Πως όμως και κάτω από ποιες συνθήκες δημιουργήθηκε το κτίριο του «Παρνασσού», για να κληροδοτήσει στο πνευματικό διάβα του, τόσα σπουδαία ηθικά αγαθά στην ελληνική κοινωνία; Δεν θα μπορούσε έτσι να μην συμμετέχει σε αυτό το σπουδαίο έργο ηθικής ευποιίας η ομογενειακή Ελλάδα, που έχει αφήσει ανεξάλειπτη την σφραγίδα της, στην ανασυγκρότηση του απελεύθερου από τους Τούρκους ελληνικού κράτους.
Στα 1889 λοιπόν ένας οικονομικά ευμαρής ομογενής από την Οδησσό της Ρωσίας, ο Αντώνιος Πάγκαλος, κληροδοτεί στο ήδη συσταθέν ίδρυμα του «Παρνασσού» το γενναίο για την εποχή ποσό των 10.000 ρουβλίων, αντίστοιχο τότε με το ποσό των 32.805 δρχ. Τα χρήματα αυτής της δωρεάς δεν ήταν από μόνα τους επαρκή για να αποκτήσει ο σύλλογος την έδρα του, αλλά συνέβαλαν ζωτικά στην επίτευξη του «ιερού» σκοπού της στέγης. Έτσι ο σύλλογος θα εκποιήσει και ένα παλιό κτίριο που είχε στην κατοχή του, από το οποίο θα αποσπάσει ακόμα 45.000 δραχμές. Και στην ίδια γραμμή, θα διαθέσει και τις λαχειοφόρες ομολογίες που του είχε δωρήσει, μιας υψηλής κοινωνικής ευαισθησίας κυρία της εποχής η Πηνελόπη Χαλδουβάκη, από τις οποίες θα εισπράξει άλλες 13.068 δραχμές. Με αυτά τα λεφτά πλέον το όνειρο της δημιουργίας στέγης για τον «Παρνασσό», ήταν πραγματοποιήσι-μο. Αγοράζεται έτσι το οικόπεδο του κτιρίου, έκτασης 1.103 τεκτονικών πήχεων (ένας τεκτονικός πήχης είναι ίσος με 75 τετραγωνικά εκατοστά) προς 52 δραχμές τον κάθε πήχη, που κόστισε 57.840 δραχμές. Την εκπόνηση των σχεδίων του κτιρίου, είχε αναλάβει ο δια-κεκριμένος Μηχανικός του στρατού Συνταγματάρχης Ιφικράτης Κοκκίδης, ενώ την εκτέλεση του έργου είχε αναλάβει με πλειοδοτική δημοπρασία, ο εργολάβος Λουκάς Γεωργαντής, προσφέροντας μάλιστα για να «χτυπήσει» το έργο και έκπτωση στον προϋπολογισμό της εκτέλεσης 22%. Ενώ το σύνολο κόστος για την ανέγερση του κτιρίου είχε εκτιμηθεί σε 89.000 δραχμές.
Δυο χρόνια αργότερα το κτίριο ήταν έτοιμο, με τις υψηλότερες τεχνικές προδιαγραφές και με λειτουργικότητα, ανέσεις και υποδομές, που θα ζήλευαν και οι πιο περίοπτες αίθουσες πολιτισμού της Ευρώπης. Τα εγκαίνια έλαβαν χώρα στις 30 Οκτωβρίου του 1891 και το κόστος της ανέγερσης του κτιρίου ανέβηκε κατά 30% επάνω, στις 120.000 δρχ, γιατί η διακόσμηση και η επάνδρωσή του αισθητικά και τεχνικά, είχε γίνει με την τελευταία λέξη της μόδας. Ο Μηχανικός Ιφικράτης Κοκκίδης είχε διαμορφώσει και επιπλώσει έτσι τους χώρους του κτιρίου, γραφεία, αίθουσα τελετών, κ.λ.π. που απέσπασε τα θερμά συγχαρητή-ρια και τον θαυμασμό, της διοίκησης, αλλά και της καλλιτεχνικής κοινότητας του «Παρνασ-σού», που ήδη διαμορφώνονταν και έκανε αισθητή την παρουσία της, με υψηλού κύρους πολιτισμικές παρεμβάσεις στην πόλη. Αλλά και η αθηναϊκή κοινωνία ολάκερη, είχε μείνει ενεή, για το πολιτισμικό στολίδι, που πλέον θα την κοσμούσε και θα φιλοξενούσε στις αγκάλες του, την διανόηση και την καλλιτεχνική πρωτοπορία της Ελλάδος.
Αλλά πως είχε συσταθεί ο φιλολογικός όμιλος του «Παρνασσού», που επέπρωτο, να κανοναρχεί έκτοτε την πολιτισμική ζωή της Ελλάδος; Και όμως την μεγαλουργό ηθικά ιδέα της δημιουργίας του, είχαν ρίξει τέσσερα νεαρά παιδιά μαθητές του δημοτικού και του γυμνασίου, που κόμιζαν όμως μέσα τους μια σπάνια φλόγα ηθικής δημιουργίας. Γύρω στα 1860 καταφθάνει από την Κέρκυρα στην Ελλάδα, ένας μοναδικός Έλληνας όπως θα δούμε παρακάτω. Ο εμπνευσμένος Παύλος Ιωαν. Λάμπρου. Ήταν ένας έξοχος πατριώτης που είχε την τραγική μοίρα να δεί μπροστά στα μάτια του και μαζί με άλλους δημογέροντες, να κρεμούν οι Τούρκοι τον πατέρα του Ιωάννη Λάμπρου, στην προμαχούσα του ελληνισμού Ήπειρο. Προσφυγόπουλο, θα φύγει από την Ήπειρο και παρά τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει και τον αγώνα του για τη επιβίωση, θα κατορθώσει να μορφωθεί στέρεα και να αποδυθεί σε ένα υψηλής εθνικής πολιτισμικής προσφοράς έργο. Συλλέγει έτσι μεθοδικά και τυπώνει το 1850, πλήθος από δημοτικά τραγούδια, διασώζοντας αφενός την λαϊκή μας παράδοση και συνδράμοντας αφετέρου, την διάδοσή της. Ο Λάμπρου έρχεται έτσι το 1860 με τα πέντε παιδιά του στην Αθήνα από την Κέρκυρα και εγκαθίσταται στην οδό Παρθενα-γωγείου, την μετέπειτα γνωστή μας οδό Πεσμαζόγλου, στο κέντρο της Αθήνας. Ε΄ σ΄ αυτό το αρχοντικό τους μια μέρα του 1865, τα τέσσερα από τα πέντε παιδιά του Λάμπρου, ήτοι οι : Μιχαήλ 16 ετών, Σπυρίδων 14 ετών, Κωνσταντίνος 12 ετών και Διονύσης 11 ετών, ρίχνουν την ιδέα σε μια παιδική συζήτησή τους, για την σύσταση ενός Συλλόγου, που ηθική μέριμνά του θα είχε «την πρόοδο και την γενική ωφέλεια» ! Παιδιά μεν, αλλά με μια φλόγα μέσα τους πολιτισμού και πνοή δημιουργίας δε, ασύγγνωστη για τα μέτρα της εποχής και πολύ περισσότερο, για την ηλικία τους! Η ιδέα ρίχνεται και ξεκινάει αμέσως και η υλοποίησή της, με την συνέχιση της έκδοσης ενός χειρόγραφου περιοδικού που εξέδιδαν τα παιδιά, που έφερε το όνομα «Παρνασσός», την ίδρυση μουσείου, αλλά και την πρωτοπόρο τότε προκήρυξη φιλολογικού διαγωνισμού ! Έτσι ξεκίνησε την σύστασή του, ο αγαπημένος μας φιλολογικός σύλλογος και θεματοφύλακας της πνευματικής και καλλιτεχνικής μας δημιουργίας, με την μακρά και πολυεπίπεδη προσφορά του στην ελληνική κοινωνία. Να σημειώσουμε ακόμα, ότι παράλληλα με τα γράμματα, ο «Παρνασσός» είχε και μια σημαντική πατριωτική-εθνική προσφορά. Σε αυτή την κατεύθυνση το 1866 και με την έκσπαση της κρητικής επανάστασης, προσέφερε για τους σκοπούς της, το αξιοσημείωτο για τον εποχή ποσό των 75 δρχ. Ποσό που είχε συγκεντρωθεί, με την κυκλοφορία λαχείου, το οποίο έφερε τις έξοχες αισθητικά εικόνες του μουσείου του συλλόγου. Αυτή ήταν εν σπέρματι η ιστορία του ιστορικού νεοκλασικού κτιρίου του «Παρνασσού», που σμίλευσε με την ιδεοφόρο παρουσία του, την πολιτισμική δημιουργία της σύγχρονης Ελλάδος.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr