Άλκη Ζέη
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Με την ευαισθησία της, την τρυφερή φωνή της, την πολυδύναμη ηθικά και πολυεπίπεδη γλώσσα της που μπορεί να εισδύει τόσο στους μεταβαλλόμενους γλωσσικούς κώδικες των νέων, όσο και στους παγιωμένους των ενηλίκων, αποτύπωσε αδρά τον ίσκιο της στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία η Άλκη Ζέη. Πρόκειται για μια πολυδύναμη αισθητικά και καλλιτεχνικά φυσιογνωμία με πολυμερές έργο στο μυθιστόρημα, το νεανικό διήγημα, την μετάφραση αλλά και το θέατρο. Η Άλκη Ζέη φέρει τα σπέρματα κάτι που είναι εξάλλου έντονα αποτυπωμένο στη γραφή της μιας λαμπρής παιδείας, αλλά και τις βιωματικές εμπειρίες μιας ταραχώδους και πολυκύνμαντης ζωής, που απόληξή της είχε την επιστροφή στην γενέθλια γη της Ελλάδας. Βίωσε μέσα από τα τρυφερά και ευαίσθητα νεανικά της μάτια την κατοχή, την πείνα, τον αδελφοκτόνο εμφύλιο και ύστερα την εξορία, τον εκπατρισμό και τέλος της επιστροφή. Γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά πέρασε τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο από όπόυ κατάγονταν η μητέρα της. Σπούδαζε στην Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο κινηματογραφικό ινστιτούτο της Μόσχας, στο τμήμα σεναριογραφίας. Από το 1954 έως το 1964 έζησε ως πολιτική πρόσφυγας στην Σοβιετική Ένωση, στην Τασκένδη και στη Μόσχα. Το 1964 επιστρέφει στην Ελλάδα για να εκπατριστεί το 1967 με την επιβολή της Απριλιανής δικτατορίας στο Παρίσι. Και να επανακάμψει τελικά με το πέρασμα στη δημοκρατική ομαλότητα στην Ελλάδα. Πάντοτε ωστόσο ήταν παρών με την λεπταίσθητη και χαρισματική γραφή της στα πνευματικά και λογοτεχνικά δρώμενα της Ελλάδας. Όπως περιπαιχτικά θα πεί ο αγαπημένος της φίλος και μεγάλος μας κριτικός και θεατρικός συγγραφέας Μάριος Πλωρίτης η Άλκη δημιουργούσε πάντοτε την αντιφατική αίσθηση «μιας αέναης παρουσίας και μιας αδιάκοπης φυγής». Στα ελληνικά γράμματα για πρώτη φορά επίσημα θα εμφανιστεί με το μυθιστόρημα «Το καπλάνι της βιτρίνας», το οποίο είναι αυτοβιογραφικού χαρακτήρα και από την παραμονή της τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο. Στη συνέχεια θα επιδοθεί στην νεανική λογοτεχνία. Μια λογοτεχνία όμως που με την ηθική της ευγένεια και ωριμότητα, όπως θα αναγνωρίσει η κριτική είναι πρωθύστερα λογοτεχνία για μεγάλους. Γράφει έτσι το νεανικό μυθιστόρημα «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου». Πρόκειται για την αριστουργηματική ανάπλαση των γεγονότων της κατοχής, της φρίκης του πολέμου, του θανάτου και της απόγνωσης με τα μάτια ενός παιδιού. Ένα βιβλίο που γνωρίζει την καθολική αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό και την κριτική και έχει σημειώσει μέχρι σήμερα 61 εκδόσεις !!! μεταφραζόμενο συνάμα σε 20 γλώσσες. Θα ακολουθήσουν επίσης στο φάσμα της παιδικής λογοτεχνίας τα «Κοντά στις ράγες», «Ο θείος Πλάτων», «Μια Κυριακή του Απρίλη», «Τα παπούτσια του Αννίβα» και «Η μώβ ομπρέλα», που σημειώνουν καταιγισμό εκδόσεων ενώ μεταφράζονται σε πλήθος ξένων γλωσσών.
Το 1987 η Άλκη Ζέη εκδίδει στον Κέδρο το πρώτο της μυθιστόρημα που δεν είναι για παιδιά την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», το οποίο έγινε μπέστ σέλλερ και έχει πουλήσει μέχρι σήμερα 165.000 χιλιάδες αντίτυπα. Μια πανοραμική τοιχογραφία του μεταπολεμικού και εμφυλιακού μας τοπίου. Εδώ η Ζέη με αδρές πινελιές αποτυπώνει την τραγωδία της ελληνικής αριστεράς, τους πολύπλευρους αγώνες της, αλλά και τους αβυσσαλέους αλληλοσπαραγμούς της. Το δράμα της προσφυγιάς, τα όνειρα, τις προσδοκίες, τους μύθους, τις απομυθοποιήσεις και τις οικτρές διαψεύσεις της. Ένα μυθιστόρημα σταθμός στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία που έχει αφήσει αναλλοίωτο το αποτύπωμά του. Από τα τελευταία της βιβλία στο φάσμα της νεανικής λογοτεχνίας «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της». Εξακολουθεί να γοητεύει εδώ στη λαγαρή, ευλύγιστη, αλλά και τόσο εύληπτη γλώσσα της συγγραφέως, το γεγονός ότι δεν μιλάει ούτε με την στοιχειώ-δη γλώσσα των νηπίων, αλλά ούτε και με την αποκρουστική «διδάσκουσα’ γλώσσα των μεγάλων. Έχει ένα καθαρά προσωπικό ταλαντούχο τρόπο γραφής η Ζέη να μιλάει με τρυφερότητα και να συνεγείρει τόσο τις καρδιές των νέων, όσο και αυτών των μεγάλων. Ένα από τα μεγάλα ακόμα χαρίσματα της γραφής της Ζέη είναι και ο περιπαιχτικός και χαρίεις τόνος των κειμένων της. Η Ζέη χρησιμοποιεί στα κείμενά της πλούσιες δόσεις από χιούμορ, όχι σαν πρόχειρο αναλγητικό στις πρώτες κακοτοπιές της συγγραφής, αλλά σαν αντίδοτο στην μισαλλοδοξία, τον φανατισμό και την προκατάληψη. Το χιούμορ της είναι γλυκύ, ελαφρό, διαβρωτικό, σπλαχνικό και κατορθώνει μ’ αυτό να σώσει την ανθρωπιά μας, αλλά και την αξία της λογοτεχνικής γραφής. Σε ότι αφορά το ύφος της Ζέη είναι λιτό απέριττο, απαλλαγμένο από τους βαρύγδουπους τόνους επισημότητας και αποφθεγματικής σοφίας. Η Άλκη Ζέη είναι αναμφίβολα μια σπουδαία και πρωτοπόρος στην νεανική μυθιστοριογραφία, φυσιογνωμία των σύγχρονων ελληνικών γραμμάτων.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr