Η συμβολή της Β. Ηπείρου στην εθνεγερσία του ΄21
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Ιστορία της Βορείου Ηπείρου (Μέρος 9-ο)
Τόσον η Ήπειρος, όσον και η Βόρειος Ήπειρος, είχαν ξεχωριστή συμμετοχή στους μακρούς και πολυαίματους εθνοαπελευθερωτικούς αγώνες του 1821. Αφότου το έρεβος της οθωμανικής δουλείας σκέπασε την ελληνική γή, ευθύς αμέσως οι Βορειοηπειρώτες με κάθε πρόσφορο μέσο, ξεκίνησαν τις αντιστασιακές τους μάχες κατά του τούρκου κατακτητή. Σε περίπου τριάντα αριθμούνται τα πιο γνωστά προεπαναστατικά κινήματα της Βορείου Ηπείρου εναντίον των Οθωμανών. Στα πιο αξιόλογα από τα επαναστατικά κινήματα προεξάρχουν αυτά των Κροκόδειλου Κλαδά (1481), Χειμαριωτών που με τις ονομαστές μάχες τους κατόρθωσαν να αποσπάσουν αυτονομία από τον Σουλτάνο, καθώς και ιδιαίτερα προνόμια, ήτοι 1518, 1537, 1565, 1576, 1689-90, καθώς και τα τοπικά κινήματα στο Δέλβινο, τον Αυλώνα, την Μουζάκια, το χρονικό διάστημα των ρωσοτουρκικών πολέμων (1768-1792). Προς την ίδια επαναστατική κατεύθυνση εμπνέοντας και νοηματοδοτώντας τον άσβεστο πόθο της ελευθερίας σε όλη την Ελλάδα προσανατολίστηκαν, το κίνημα του επισκόπου Τρίκκης Διονυσίου Φιλοσόφου ή Σκυλοσόφου (1611), η ζωτική συμμετοχή των βορειοηπειρωτών στην ξακουστή ναυμαχία της Ναυπάκτου το (1571), καθώς και η καθοριστική συμβολή τους στα Ορλωφικά (1770). Όλοι αυτοί οι τιμημένοι με αίμα και θυσίες προεπαναστατικοί αγώνες των Βορειοηπειρωτών, κατεδείκνυαν την απαρασάλευτη πίστη τους στην ελευθερία, στην ορθοδοξία και τα ηθικά ιδεώδη του γένους.
Όμως πέρα από τις αυτονόητες απώλειες με την πρωτοπόρα συνδρομή τους στον ξεσηκωμό του έθνους κατά τις μάχες αυτές καθ΄ αυτές, οι Βορειοηπειρώτες είχαν να αντιμετωπίσουν μετά την έκσπαση αυτών των κινημάτων, το μίσος, την εκδικητική μανία και την ακόρεστη δίψα για αίμα των τούρκων. Οι Οθωμανοί για αντεκδίκηση στις προεπανασταστικές κινήσεις των Βορειοηπειρωτών κατέσφαζαν, πυρπολούσαν βίαζαν και προέβαιναν σε αναγκαστικούς εξισλαμισμούς των τοπικών πληθυσμών. Εξίσου ζωτική όμως με τα προεπανασταστικά κινήματά τους, ήταν και η συμβολή των Ηπειρωτών και Βορειοηπειρωτών στην προπαρασκευή της επαναστάσεως του γένους, μέσω της φιλικής εταιρείας. Οι δυο χαρακτηριστικά από τους τρείς ακρογωνιαίους λίθους και εμπνευστές της φιλικής εταιρείας, οι Αθανάσιος Τσακάλωφ και Νικόλαος Σκουφάς ήταν Ηπειρώτες. Εξελικτικά την σπουδαία προσπάθεια της Φιλικής Εταιρείας υποστήριξαν πολλοί Βορειοηπειρώτες, οι οποίοι εντάχθηκαν ενεργά στους κόλπους της και υπήρξαν δραστήρια μέλη, με πολυεπίπεδη προσφορά. Στους καταλόγους της Φιλικής Εταιρείας εμφανίζονται πάνω από τριάντα κεντρικά στελέχη της πρώτης γραμμής, από τον Βορειοηπειρωτικό χώρο. Όμως το δυναμικό παρόν οι βορειοηπειρώτες έδωσαν και στο κίνημα στη Μολδοβλαχία, υπο τον εμπνευσμένο Αλέξανδρο Υψηλάντη (1821). Ήταν πολλοί τότε οι νέοι της Βορείου Ηπείρου, διακατεχόμενοι από τον ηθικό πόθο της ελευθερίας του γένους, που στρατεύτηκαν στις τάξεις του Ιερού Λόχου και πολέμησαν στο Δραγατσάνι. Εν συνεχεία και αφότου έκσπασε η επανάσταση του 1821, σύσσωμος ο Βορειοηπειρωτικός ελληνισμός στήριξε την προσπάθεια απελευθέρωσης του γένους, καταβάλλοντας βαρύ φόρο αίματος.
Σε πάνω από 200 αριθμούνται τα κεντρικά στελέχη του αγώνα, που ήραν την καταγωγή τους από την τιμημένη Βόρειο Ήπειρο. Ενδεικτική είναι και η συμμετοχή του μετέπειτα σπουδαίου εθνικού ευεργέτη Ευαγγέλου Ζάππα, από το Λάμποβο Αργυροκάστρου, που πολέμησε ως πρωτοπαλίκαρο πλάι στον Σουλιώτη πολέμαρχο Μάρκο Μπότσαρη. Ξεχωριστή παράλληλα υπήρξε η προσφορά ως πρωτοκαπετάνιου, του Χειμαριώτη πολέμαρχου Σπύρου Μήλιου, που πολέμησε γενναία με το σώμα του 200 ανδρών στην Αράχωβα, το Μεσολόγγι, το Δίστομο και αλλού και τιμήθηκε επι πατραγαθία με σπουδαίες διακρίσεις από την ελληνική πολιτεία, για την κορυφαία συμμετοχή του στους αγώνες της εθνεγερσίας. Σημαντική ακόμα υπήρξε στον αγώνα, η συμβολή του περίφημου λαγουμιτζή Κώστα Νταλλαρόπουλου από την Λέκλη Τεπελενίου, που συμμετείχε στην μάχη του Μεσολογγίου και της Ακροπόλεως, συνδράμοντας καθοριστικά με την πρωτοπόρα για την εποχή τεχνογνωσία του, στην δημιουργία λαγουμιών για τις ανατινάξεις. Για να κλείσει ο ευκλεής κύκλος της ένδοξης συμβολής των Βορειοηπειρωτών στην εθνεγερσία του ΄21, με τον γενναίο Χατζημιχάλη Νταλιάννη, που πολέμησε στην Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, την Κύπρο και τέλος στην Κρήτη, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή, πολεμώντας με σώμα 350 ανδρών στα 1828. Αυτή είναι εν σπέρματι η πλατιά και ουσιαστική, ηθική και στρατιωτική συμβολή των Βορειοηπειρωτών στους αγώνες της εθνεγερσίας του ΄21. Στην φωτογραφία, o πολέμαρχος από την Χειμάρα Σπύρος Μήλιος, με καθοριστική συμβολή στην άμυνα του Μεσολογγίου και άλλες ζωτικές μάχες για την απελευθέρωση το 1821. Η ελληνική πολιτεία τον τίμησε, για την πολυεπίπεδη συμβολή του στον αγώνα, ορίζοντάς τον Υπουργό επι των Στρατιωτικών. Το παρόν κείμενό μου έχει δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr