Θανάσης Βέγγος
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Αν θα αναζητούσαμε τον απόλυτο κωμικό του ελληνικού κινηματογράφου, σίγουρα θα τον βρίσκαμε στο πρόσωπο του απαράμιλλου Θανάση Βέγγου. Συνήρεσε στην κωμική του ταυτότητα σπάνια στοιχεία, όπως κωμικό τάλαντο, υποκριτική δεινότητα, εκφραστικότητα, κωμικό σωματότυπο, αρμονία, κίνηση, ευφυείς ατάκες, με την αρωγή των οποίων διήνυσε μια πολυεπίπεδη καλλιτεχνική καριέρα, καταλείποντας συγκλονιστικές ερμηνείες, που θα μείνουν για πάντα ανεξίτηλες στην μνήμη του κινηματογραφόφιλου κοινού. Ο Θανάσης Βέγγος είχε στην κυριολεξία γεννηθεί από την φύση ηθοποιός, προικοδοτημένος με σπάνιες υποκριτικές αρετές, που τον αναβίβασαν στο υψηλότερο βάθρο της κωμικής μας δημιουργίας. Καίτοι δεν είχε στο θεωρητικό του οπλοστάσιο θεατρικές σπουδές, θα κατακτήσει με το έμφυτο ταλέντο του το σανίδι και την μεγάλη οθόνη και θα καταστεί κορυφαίος. Στην συνείδηση του καλλιτεχνικού κοινού, θα καταγραφεί ως ο ανεξίκακος, έντιμος και αεικίνητος άνθρωπος, που παλεύει πάντα με πίστη και αισιοδοξία στη ζωή αντίπερα στους ριπτασμούς της ταπεινής του μοίρας, αλλά και στις αντιξοότητες που του επιφυλάσσει το σκληρό και άνισο κοινωνικό του περιβάλλον.
Ενσάρκωσε με μνημειώδη παραστατική ενάργεια, τον φτωχό βιοπαλαιστή που παλεύει έντιμα για το μεροκάματο, τον έντιμο οικογενειάρχη που πασχίζει να εξασφαλίσει τα πάντα στους δικούς του, παραμελώντας καταφανώς τον εαυτόν του, τον αδικημένο ενίοτε αδελφό, που σηκώνει αγόγγυστα στους ώμους του τα κοινωνικά βάρη της οικογένειά του. Χαρακτηριστικό στοιχείο σε αυτούς τους αξεπέραστους ρόλους του Θανάση Βέγγου, είναι η υπερκινητικότητά του που φτάνει μέχρι της φυσικής του εξάντλησης. Ενώ ανεξίτηλες θα μείνουν για πάντα στην μνήμη μας οι ατάκες του «Καλέ μου άνθρωπε» και «ξέρεις από βέσπα» !!! Οι ρόλοι που με αξεπέραστη επιτυχία υποδύθηκε στις γεμάτες κοινωνικές στρεβλώσεις και δυσπλασίες μεταπολεμικές μας δεκαετίες, ανέδυαν κοινωνική ανιδιοτέλεια, εντιμότητα, φιλαλληλία, και πάνω από όλα αγάπη για τον άνθρωπο. Για αυτό ο Θανάσης Βέγγος λατρεύτηκε και αποθεώθηκε ως σύμβολο. Γιατί ανέδειξε τις αρετές και το ηθικό μεγαλείο των ελληνικών αξιών ζωής, στις οποίες προεξάρχει πάντα η αγάπη για τον απέναντι. Αλλά και όταν υποδύθηκε δραματικούς ρόλους ο Θανάσης Βέγγος, ή ακόμα περισσότερο ρίχτηκε στην απαιτητική αρένα του Αρχαίου Θεάτρου και εκεί απέδειξε με τις συγκλονιστικές του ερμηνείες, το σπουδαίο και αξεπέραστο καλλιτεχνικό του κύτταρο. Οι δραματικές του ερμηνείες πλάι στον μεγάλο μας ηθοποιό Βασίλη Διαμαντόπουλο, αλλά και αυτές στο πεδίο της αρχαίας κωμωδίας-τραγωδίας ήταν συγκλονιστικές.
Ο Θανάσης Βέγγος ήταν μια δραματική προσωπικότητα και αναμφίβολα στην καλλιτεχνική του εκφραστική, αντλούσε στοιχεία από την γεμάτη ηθικές ταλαιπωρίες ζωή του. Πάραυτα καμία αντιξοότητα της ζωής δεν του επέτρεψε ποτέ να αποστεί από το εδραίο θεμέλιο της ηθικής του ταυτότητας, που ήταν η αγάπη του για τον άνθρωπο. «Καλέ μου άνθρωπε» λοιπόν το μοτό του παντού. Στην ζωή και στην τέχνη. Ενώ με έμφαση και ευλάβεια θα πρέπει να εμμείνουμε και στο άκαμπτο δημοκρατικό του φρόνημα, που θα τον οδηγήσει στην εξορία και σε πλείστες άλλες ηθικές ταλαιπωρίες. Ο Θανάσης Βέγγος είδε το φως της ζωής στο Νέο Φάληρο στις 29 Μαΐου του 1927. Και αποτέλεσε το μοναχοπαίδι του υπαλλήλου της εταιρείας Ηλεκτρισμού Βασίλη και της Ευδοκίας Βέγγου. Ο πατέρας του είχε την ηθική τιμή να είναι ήρωας της αντίστασης και για τούτο θα διωχθεί από την δουλειά του στα δίσεκτα και γεμάτα πολιτικές στρεβλώσεις μεταπολεμικά μας χρόνια. Η ανεργία έτσι του πατέρα του, θα τον ρίξει από μικρό στη βιοπάλη για να συνδράμει τν οικογένειά του. Θα εργαστεί στην επεξεργασία δερμάτων, αλλά και κάνοντας θελήματα στην περιοχή του.
Με την έκσπαση του εμφυλίου πολέμου, ο Θανάσης Βέγγος θα δρέψει την πικρή εξορία στην Μακρόνησο. Πάραυτα η τραγική αυτή εμπειρία θα έχει και μια ευχάριστη διάσταση. Στην εξορία λοιπόν γνωρίζει τον σπουδαίο σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο, που εμέλλετο να σημαδέψει τα καλλιτεχνικά του βήματα στη ζωή. Μάλιστα πρόβα τζενεράλε στην μεγάλη οθόνη, θα κάνει την ταινία του μέντορά του Νίκου Κούνδουρου «Μαγική πόλις» το 1954. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν και για μια πενταετία ο Θανάσης Βέγγος ερμηνεύει διάφορους ρόλους, σαν δευτεραγωνιστής, που αναδεικνύουν το κωμικό του τάλαντο και τον καθιστούν γνωστό στο ευρύ κοινό. Καίτοι δεν έχει δόκιμες θεατρικές σπουδές, το 1959 ο Θ.Β. παίρνει από την αρμόδια Ειδική Επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, την άδεια εξάσκησης επαγγέλματος ηθοποιού, ως εξαιρετικό ταλέντο, κατόπιν εξετάσεων. Την ίδια χρονιά επίσης πραγματοποιεί και την πρωτόλεια θεατρική του εμφάνιση στην επιθεώρηση «Ομόνοια πλάτς πλούτς» πλάι στους σπουδαίους επίσης κωμικούς μας Νίκο Ρίζο και Γιάννη Γκιωνάκη. Την δεκαετία του ΄70 που είναι και η πιο παραγωγική καλλιτεχνική περίοδος του Θ.Β., συμμετέχει σε μερικές από τις ιστορικότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, αποτυπώνοντας το σπουδαίο του κωμικό τάλαντο. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις : «Ο Ηλίας του 16-ου», «Ποτέ την Κυριακή», «Ο δράκος», «Διακοπές στην Αίγινα», «Μανταλένα» κ.α. Ωστόσο η ταινία στην οποία παίζει τον πρώτο του κεντρικό ρόλο, που εξακοντίζει το καλλιτεχνικό του κύρος, είναι «Οι δοσατζήδες» το 1960, μαζί με τον μοναδικό επίσης Νίκο Σταυρίδη.
Στα επόμενα χρόνια, θα ακολουθήσει ένας καταιγισμός ταινιών σε σκηνοθεσία του Πάνου Γλυκοφρύδη, που απογειώνουν τον Θ.Β. στον γνωστό μας ρόλο του αεικίνητου βιοπαλαιστή. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις ταινίες «Μην τον είδατε τον Παναή», «Ζήτω η τρέλα», «Ψηλά τα χέρια Χίτλερ», «Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης» κ.α. Στα επόμενα χρόνια ο Θ.Β. θα προβεί σε ένα επιχειρηματικό εγχείρημα, που θα αποβεί μοιραίο για αυτόν. Οδηγείται σε χρεοκοπία με πολλά ακόμα οδυνηρά παρεπόμενα. Ιδρύει έτσι το 1964, την προσωποπαγή εταιρεία «Θ.Β. Ταινίες γέλιου». Παρότι λοιπόν γυρίζει έως το 1969 με τον Πάνο Γλυκοφρύδη και τον Ερρίκο Θαλασσινό, αλλά και αρκετές φορές μόνoς του, μερικές από τις πιο επιτυχημένες ταινίες του – με χαρακτηριστικότερες τις «Φανερός πράκτωρ 000», «Τρελός και παλαβός Βέγγος», «Ποιος Θανάσης» κ.α. – οδηγείται στην οικονομική καταστροφή. Προφανώς από δύστοκη διαχείριση, ενός χώρου που σαν καλλιτέχνης ο Θ.Β. δεν γνωρίζει. Και μιλάμε για ταινίες που προσφέρουν ατελείωτες μερίδες γέλιου στο κοινό και κάνουν τις ατάκες του Θ.Β. μοτό στην κοινωνική μας ζωή. Τα παρεπόμενα της αποτυχίας της εταιρείας, είναι για τον καλλιτέχνη τραγικά. Θα χάσει το σπίτι του και βυθίζεται στην χρεοκοπία, την στιγμή μάλιστα που αν δεν είχε υποστεί στυγνή εκμετάλλευση, θα είχε πλουτίσει !!! Πάραυτα αντλώντας από τις ακένωτες ηθικές του δυνάμεις, σύντομα θα ανασυγκροτηθεί και θα ξαναβρεί το δρόμο στην καλλιτεχνική επιτυχία. Καθοριστικό σημείο της προσπάθειας ανασύνταξής του, είναι και ο θρίαμβος που καταγάγει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1971, στην ταινία του φίλου του Ντίνου Κατσουρίδη «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση». Γνωρίζει στην κυριολεξία την αποθέωση από το κοινό και τη κριτική επιτροπή και κατακτά πανηγυρικά το βραβείο του Α΄ ανδρικού ρόλου. Ο θρίαμβος θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά, αποσπώντας πάλι το βραβείο Α΄ ανδρικού ρόλου για την ταινία του «Θανάση πάρε το όπλο σου». Το επόμενο διάστημα και μέχρι το κλείσιμο της δεκαετίας του ΄80, ο Θ.Β. διακόπτει την κινηματογραφική του δραστηριότητα, περιοριζόμε-νος σε μερικές βιντεοταινίες.
Θα επανακάμψει ωστόσο κινηματογραφικά το 1991 με την ταινία του ταλαντούχου Παντελή Βούλγαρη «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου». Είναι η ώριμη πλέον καλλιτεχνική περίοδος για τον Θ.Β., στην οποία αλλάζει και την υποκριτική του φόρμα. Εστιάζει κατά βάση στην εκφραστικότητά των συναισθημάτων και πολύ λιγότερο στην γνωστή κινητικότητά του. Σημαντική θα είναι η παρουσία του το 1995 στην ταινία του σπουδαίου μας σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», αλλά κορυφαίας υποκριτικής δεινότητας θα είναι η ερμηνεία του στην ταινία «Όλα είναι δρόμος» το 1998. Ταυτόχρονα αυτό το διάστημα ο Θ.Β. πραγματοποιεί το μεγάλο του βήμα στο Αρχαίο Θέατρο. Έτσι το 1997 παίζει στην Επίδαυρο στην παράσταση «Αχαρνής» τον ρόλο του Δικαιόπολη με ξεχωριστή επιτυχία. Ενώ το 2001 δίνει μια ακόμη έξοχη ερμηνεία στην παράσταση «Ειρήνη» του Αριστοφάνη. Στην πολυδιάστατη ακόμα καλλιτεχνική διαδρομή του Θ.Β., θα πρέπει να συμπεριλάβουμε την δόκιμη συμμετοχή του και στην μικρή οθόνη. Συμμετείχε στις σειρές : «Αστυνόμος Θανάσης Παπαθανάσης» (ΑΝΤ 1990), «Βεγγαλικά» (ΕΡΤ 1988), «Έρωτας όπως έρημος» (ΝΕΤ 2003), «Περί ανέμων και υδάτων» (MEGA 2002), «Καθρέπτη καθρεπτάκι μου» (ΑΝΤ 2006), καθώς και «Η Θεσσαλονίκη της νοσταλγίας μας» (ΕΤ3 2009).
Ο Θανάσης Βέγγος είχε δημιουργήσει μια στέρεα και ευτυχισμένη οικογένεια με την Ασημίνα Βέγγου, με την οποία και απέκτησε και δυο γιούς και ανάλωσε μαζί της όλη την ζωή του. Πλήρης δόξης κα ημερών εκδήμησε από την ζωή στις 3 Μαΐου του 2011, στεφανωμένος για πάντα με την αγάπη του κόσμου, που στο πρόσωπό του είχε αναγνωρίσει, όχι μόνο έναν λαμπρό και πολυδύναμο ηθοποιό - κωμικό, αλλά πρωτίστως έναν έξοχου κοινωνικού ήθους ΑΝΘΡΩΠΟ !!! Ευφυείς ατάκες ,αρμονία, ατελείωτη κίνηση, έξοχος κωμικός σωματότυπος, αλλά και αστείρευτο καλλιτεχνικό τάλαντο, υπήρξαν οι αρετές με τις οποίες ο Θανάσης Βέγγος διήνυσε μια λαμπρή πορεία στα καλλιτεχνικά μας δρώμενα και ειδικότερα στο δύσβατο πεδίο της κωμωδίας. Αυτός ο αεικίνητος, αλησμόνητος «Καλός μας άνθρωπος» !!! Το παρόν κείμενό μας έχει δημοσιευθεί στις εφημερίδες «ΠΑΤΡΙΣ», «ΑΥΓΗ» του Πύργου και σε περιοδικά πολιτιστικού ήθους.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
www.panosavramopoulos.blogspot.gr