Ζώρας Τσαπέλης
Αυτός ο απαράμιλλος «ανακριτής», του ασπρόμαυρου κινηματογράφου μας !
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Είχε έναν ασύλληπτο σωματότυπο για τους ρόλους που υποδύετο και ένα σπουδαίο δραματικό κύτταρο, που καθιστούσαν τις ερμηνείες του υποδειγματικές, προξενώντας αισθήματα ηθικής έξαρσης στους θεατές και για τούτο αγαπήθηκε όσο λίγοι δευτεραγωνι-στές μας. Και η υποκριτική του δεινότητα ήταν το ίδιο συναρπαστική τόσο στο παλκοσένικο, όσο και στην μεγάλη οθόνη. Ψηλός, ξερακιανός, με σμικτά φρύδια, γωνιώδες πρόσωπο, πυκνό μαύρο σπαστό μαλλί και μαύρο έντονο μυωπικό σκελετό, και με μια υψηλή θεατρική παιδεία στην καλλιτεχνική αρματωσιά του από το Εθνικό, έδινε απίστευτα δραματικούς τόνους στους ρόλους του και μας καθήλωνε. Αυτός ο αξεπέραστος ανακριτικός υπάλληλος - και άλλες φορές άτεγκτος εισαγγελέας, ή αρχηγός της ελληνικής αντικατασκοπείας σε πολεμικές μας ταινίες – του «υπουργείου εμπορικής ναυτιλίας», στην επική ταινία του ασπρόμαυρου «Ορατότης μηδέν», με τον Νίκο Κούρκουλο, τον Μάνο Κατράκη και όλους τους άλλους ημίθεους της καλλιτεχνικής μας δημιουργίας. Ο μοναδικός Ζώρας (Ζωγράφος) Τσαπέλης, που και μόνο η εμφάνισή του, σηματοδοτούσε στην καρδιά μας ένα βαθύ αίσθημα αυστηρότητας, ενίοτε και ηθικής σκληράδας, αλλά και που αίφνης αντικαθίστατο, από μια ιδιότυπη ευφορία, για την δραματική του δεινότητα. Ο σπουδαίος καρατερίστας μας είδε το φως της ζωής στην Σαλαμίνα το 1921. Μετά τις εγκύκλιες γυμνασιακές του σπουδές σπούδασε στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στη οποία δίδασκαν τότε τα ιερά τέρατα της ελληνικής δραματουργίας, ήτοι Μινωτής, Παξινού, Ροντήρης, Βεάκης κ.α. Πρόβα τζενεράλε στο θεατρικό σανίδι θα κάνει το 1945, σε έναν δεύτερο ρόλο του «Λιουλιούκοφ», στην παράσταση «Επιθεωρητής» του Γκόγκολ και σε σκηνοθεσία Σωκράτη Καραντινού. Έκτοτε θα ακολουθήσει μια μακρά και επιτυχημένη θεατρική διαδρομή, με συνεργασίες, με όλους τους κορυφαίους του θεατρικού μας πεδίου. Συνεργάζεται με τα σχήματα : Λαμπέτη – Παππά – Χόρν, Κατερίνας, Κωνσταντάρα, Κυβέλης, Λαμπέτη, Μουσούρη, αλλά και το «Λαϊκό Θέατρο» του δάσκαλου της υποκριτικής Μάνου Κατράκη. Το 1958 είναι μια χρονιά ορόσημο στην θεατρική σταδιοδρομία του Ζώρα Τσαπέλη, δοθέντος ότι συστήνει τον δικό του θίασο με τους Τίτο Βανδή και Ελένη Χατζηαργύρη. Θα ανεβάσουν μάλιστα με μεγάλη επιτυχία την παράσταση «Μάγδα» του γερμανού θεατρικού συγγραφέα Χέρμαν Ζούντερμαν. Όμως το 1966 πραγματοποιεί στροφή στην σταδιοδρομία του, φεύγοντας από το ελεύθερο θέατρο και προσλαμβανόμενος στο «Εθνικό Θέατρο», στο οποίο και θα μείνει μέχρι και το 1982. Μια πολύπλαγκτη θεατρική συγκομιδή, την οποία την κατευόδωνε πάντα η επιδοκιμασία και η αγάπη του κόσμου.
Αλλά παράλληλα με τα θεατρικά του βήματα, ο Ζώρας Τσαπέλης, αναπτύσσει και την κινηματογραφική παρουσία του, όπου και αναγορεύεται με την έξοχη υποκριτική του δεινότητα, σε κυρίαρχη φυσιογνωμία του ασπρόμαυρου, επενδύοντας αισθητικά με την ανείπωτη «αυστηρότητά», το άτεγκτο ήθος του και τον κοινωνικό του συντηρητισμό τα δια-μάντια του ασπρόμαυρου κινηματογράφου μας, με αποκορύφωμα το «Ορατότης μηδέν» όπως προαναφέραμε. Την παρθενική του εμφάνιση ο Σαλαμινιώτης ηθοποιός θα κάνει το 1946, στην αντιστασιακού χαρακτήρα ταινία «Αδούλωτοι σκλάβοι» της οποίας την σκηνοθεσία ξεκίνησε ο αείμνηστος διανοούμενος και θεατρικός μας συγγραφέας Μάριος Πλωρίτης, αλλά τελικά αποπεράτωσε ο Βίων Παπαμιχάλης. Για να ακολουθήσει μια επιτυ-χημένη αλυσίδα ταινιών – περί τις 30 - στις οποίες ο έξοχος Ζώρας Τσαπέλης, ξεδίπλωσε όλο το ακένωτο δραματικό του κύτταρο. Χαρακτηριστικότερες εξ αυτών είναι οι : «Όταν η πόλις πεθαίνει», «Κονσέρτο για πολυβόλα», «Ορατότης μηδέν». «Λεωφόρος της προδοσί-ας», «Αυτοί που ξέχασαν τον όρκο τους», «Εν ονόματι του νόμου» κ.α.
Υποκριτική δεινότητα, υψηλού καλλιτεχνικού ήθους δραματικοί τόνοι, πλατιά και στέρεα θεατρική παιδεία, μέσα στους εύκρατους θεατρικά κόλπους του «Εθνικού Θεάτρου»,
αλλά και ένας ιδεώδης σωματότυπος για τους ρόλους του – θαρρείς και η φύση τον είχε πλάσει για εισαγγελέα ! – ήταν τα στοιχεία με τα οποία πορεύτηκε στην μακρά και πολυεδρική θεατρική και κινηματογραφική του πορεία, ο απαράμιλλος Ζώρας Τσαπέλης. Και μας χάρισε αλήθεια σπουδαίες ερμηνείες, που θα μείνουν για πάντα ανεξίτηλες στην καρδιά μας, αλλά και μια σημαντική παρακαταθήκη στην κινηματογραφική μας ιστορία. Ως άνθρωπος ο Ζώρας Τσαπέλης, υπήρξε ευγενής, μετριοπαθής και με υψηλή κοινωνική αξιο-πρέπεια και έτσι τον θυμούνταν και οι συνάδελφοί του. Ο Ζώρας Τσαπέλης στις 11 Ιανουαρίου 2002 εκδήμησε από το εξαίσιο θαύμα της ζωής και ενώ είχε προσβληθεί από αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια, που τον ταλαιπώρησαν βαθιά, τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Πόσο ωραίος ήταν αυτός ο «άτεγκτος εισαγγελέας», με το ξερακιανό, αδρό πρόσωπο και τα σμικτά φρύδια και πόσες αξέχαστες στιγμές μας χάρισε, με τα διαμάντια του ασπρόμαυρου τις δίσεκτες μεταπολεμικές μας δεκαετίες; Θα μείνει για πάντα ζωντανός στην μνήμη και την καρδιά μας !
Θέατρο :
Δύσκολη ισορροπία (1976)
Η τρισεύγενη (1969)
Ερρίκος Δ΄ (1967)
Ιβάνωφ (1966)
Κρατικές υποθέσεις (1962)
Η κυρία με τις καμέλιες (1959)
Άμλετ (1954)
Μια γυναίκα χωρίς σημασία (1954)
Η νεράιδα του χιονιού (1950)
Πρόσκλησις στον πύργο (1955)
Ο βροχοποιός (1956)
Φιλμογραφία :
Αδούλωτοι σκλάβοι (1946)
Η κάλπικη λίρα (1955) ...Δημήτρης, βιομήχανος
Αμαρυλλίς (Το κορίτσι της αγάπης) (1959) .... φύλακας
Ο Αλή Πασάς και η Κυρά Φροσύνη (Η λίμνη των στεναγμων) (1959)
Αμόκ (1963) ... ο πατέρας του Πίτερ
Ζήλεια (1963) .... Ανδρέας
Κοινωνία Ώρα Μηδέν (1966) .... Σέργιος Μουρούζης
Με τη λάμψη στα μάτια (1966) ... Γερμανός αξιωματικός
Εκείνος κι Εκείνη (1967)
Κοντσέρτο για πολυβόλα (1967) ... στρατηγός
Ο Λαμπίρης εναντίον των Παρανόμων (1967) .... Τζακ
Το παρελθόν μιας γυναίκας (1968) ... Ιωσήφ Ραϊσης
Η λεωφόρος της προδοσίας (1969) .... Ευγένιος Γιοβάνογλου
Οταν η πόλις πεθαίνει (1969) ... Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Υγείας
Πανικός (1969) .... Αστυνομικός Διευθυντής Αθηνών
Το κορίτσι του 17 (1969)
Το Λεβεντόπαιδο (1969) .... Κλέαρχος Αθανασίου
Δραπέτες του Μπούλκες (1969)
Ορατότης Μηδέν (1970) ... μέλος ανακριτικης επιτροπής του Υπουργείου Ναυτιλίας
Εν ονόματι του νόμου (1970 .... ψυχίατρος, μάρτυρας σε δικαστίριο
Ακόμα μια φορά... πριν ξεψυχήσω / Γυναίκες πολυτελείας / Ο εκβιασμός (1970) .... Νίκος Ζερβούλης
Ο μεγάλος ένοχος (1970)
Εσχάτη προδοσία (1971) ... Ορέστης Γλαύκος
Αυτοί που ξέχασαν τον όρκο τους (1971) .... Βλαδίμηρος Λιάσκος
Ο δρόμος των ηρώων (1971)
Ερωτας και Προδοσία (1972)
Επιχείρησις Κράιπε, ο τάφος του Γ` Ράιχ / Το Φρούριο των Αθανάτων (1972)
Οι Εκβιασταί (1972) .... διευθυντής φυλακής
Οι Απάνθρωποι (1972) .... Χανς
Θέμα συνειδήσεως (1973) ... Εμμανουήλ Ζατζηγιώργος
Οι γενναίοι πεθαίνουν δύο φορές (1973)
Η δίκη των δικαστών (1974) .... υπουργός
Σατανάδες στα σχολεία (1982) .... ‘Βαρώνος‘
Αγόρια στην πορνεία (1985) .... Πέτρος Ζέγκελης
Υ.Γ. Ο πολιτισμός στις οδυνηρές οικονομικά μέρες μας, είναι τελείως περιθωριοποιημένος από την πολιτεία και υποχρηματοδοτημένος, με τις κεντρικές του δομές να αργοσβήνουν μία, μία. Πέρα από τον ελάχιστο παραπάνω οφειλόμενο φόρο τιμής, στους μεγάλους έλληνες κωμικούς μας, που διαμόρφωσαν το σύγχρονο πνευματικό ήθος του ελληνικού λαού και τον στήριξαν ηθικά στις δίσεκτες μεταπολεμικές μας δεκαετίες, που τις σκίαζαν οι οικονομικές στρεβλώσεις και οι κοινωνικές δυσπλασίες, οφείλουμε σήμερα ως πολιτεία με σοβαρότητα και ευθύνη, να καταστρώσουμε ένα κεντρικό Master Plan για τον πολιτισμό, που συνυφαίνοντας αρμονικά, τις αρχαιότητες, την πολιτισμική κληρονομιά και το πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό μας, σε κάθε γωνιά της ελληνικής περιφέρειας, θα δώσει ώθηση στην εθνική οικονομία και την περιφερειακή ανάπτυξη.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr