Η ανθοφορούσα παιδεία και η πολιτισμική άνθηση της Β. Ηπείρου
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Ιστορία της Βορείου Ηπείρου (Μέρος 7-ο)
Καθώς η βαριά και απαραδειγμάτιστη τυραννία των Τούρκων σκίαζε το υπόδουλο γένος, η ελληνική παιδεία κράτησε άσβεστο τον πόθο της ελευθερίας αφενός, αφετέρου αποτέλεσε την σωτήρια συγκολλητική ουσία, για να παραμείνουν αλώβητοι οι αρμοί της πολιτιστικής μας παράδοσης και της εθνικής μας ιδιοπροσωπείας. Στην ιερή γη της Ηπείρου τον ρόλο του φωτοδότη του γένους και της εθνικής αφύπνισης, διαδραμάτισε η εθναρχούσα εκκλησία. Στην συντριπτική τους πλειονότητα τα μοναστήρια της Ηπείρου και ιδιαιτέρως του Βορείου τμήματός της, αποτέλεσαν ατίμητους θύλακες της ελληνικής παιδείας. Λειτουργούσαν στο εσωτερικό τους οργανωμένα σχολεία και συνετέλεσαν ζωτικά στην ηθική διάπλαση και διαπαιδαγώγηση των ελληνοπαίδων. Σ΄ αυτά εξάλλου εκπαιδεύονταν και οι μετέπειτα δάσκαλοι – ιερείς κατά το πλείστον, που στην συνέχεια εξακτινώνονταν σε όλο τον χώρο της Ηπείρου, για να διδάξουν και να φωτοδοτήσουν με την ελληνική παιδεία τα ελληνόπουλα.
Σύνδρομες και διαπλαστικές του σπουδαίου αυτού εθνικά γεγονότος, είναι και οι περίφημες σχολές σε όλη την Ελλάδα, που είχαν δημιουργηθεί στις περιοχές του Αργυροκάστρου, της Χειμάρας, της Κορυτσάς, του Δελβίνου, του Μπερατίου και του Αυλώνος. Το πόσο πρωτοπόρα και εθνικά αφυπνιστική υπήρξε η ανθοφορούσα ελληνική παιδεία στην Β. Ήπειρο, τεκμηριώνεται και από το γεγονός, ότι προτού καν δημιουργηθούν διδασκαλεία στην υπόλοιπη Ελλάδα, ήδη στο Κεστοράτι Αργυροκάστρου, είχε ανοίξει τις πύλες της η πρώτη Παιδαγωγική Ακαδημία, αλλά και τα ονομαστά συνάμα Ζωγράφεια Διδασκαλεία αρρένων και θηλέων, που είχε ιδρύσει με τις δωρεές του, ο μεγάλος ευεργέτης του έθνους Χρηστάκης Ζωγράφος (1820 – 1898). Στα Ζωγράφεια διδασκαλεία εκπαιδεύονταν δωρεάν, προσφέροντας παράλληλα δωρεάν διαμονή-διατροφή και ρουχισμό, εξήντα οικονομικά ασθενείς μαθητές από τις επαρχίες της Ηπείρου. Εν συνεχεία οι απόφοιτοι των Ζωγράφειων Διδασκαλείων, όντες διδάσκαλοι πλέον, είχαν την δέσμευση να διδάσκουν σε διδασκαλεία της Ηπείρου.
Αλλά την μεγάλη πολιτισμική και εκπαιδευτική άνθηση και τα δυσπροσέγγιστα επίπεδα που είχε αυτή πιάσει, τεκμηριώνει και ένα άλλο ακλόνητο γεγονός. Αυτή την πνευματική και εκπαιδευτική ευκρασία, επεστράτευσαν οι Βορειοηπειρώτες στην ιστορική και κρίσιμη για την έκβαση του βορειοηπειρωτικού ζητήματος πρεσβευτική διάσκεψη του Λονδίνου στις 13 Ιουλίου του 1913, για να τεκμηριώσουν την αδιαμφισβήτητη ελληνικότητα της περιοχής. Στο υπόμνημά τους που απέστειλαν στην Συνδιάσκεψη, οι Βορειοηπειρώτες σημειώνουν με παραστατική ενάργεια αναφερόμενοι στον Νόμο Αργυροκάστρου «ουδείς συνήγορος της αληθείας και της πραγματικότητας καλύτερος του αριθμού εφ ώ και προς τοις άνω παραθέτομεν και τα εξής ίνα πιστοποιηθεί εναργώς και ως ελλήνων δύναμις και τα απαράγραπτα ημών δικαιώματα, εκκλησίες και παρεκκλήσια 660, ιερείς 259, σχολεία άρρενα 176 (τούτων αστικαί σχολαί 21), σχολεία θηλέων 70, μοναστήρια 46, διδάσκαλοι 295, διδασκάλισσαι 81, μαθηταί 6955, μαθήτριαι 2480. Ταύτα πάντα συντηρούνται δια συνδρομών των κατοίκων και δια έλλασων κληροδοτημάτων υπο των τέκνων του ιδίου νομού σπουδαιοτέρων των οποίων τα ονόματα (Ζωγράφου, Αρσάκη, Ζάππα, Κασσέτζη κ.λ.π.) είναι γνωστά ως ευεργετών ολοκλήρου του έθνους». Στις φωτογραφίες το εναπομείναν κτίσμα από την πάλαι ποτέ διαλάμψασα παιδαγωγικά και πρωτοπόρο στην Ελλάδα Παιδαγωγική Ακαδημία στο Κεστοράτι Αργυροκάστρου και ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης και εμπνευστής της ελληνικής παιδείας στην μαρτυρική Βόρειο Ήπειρο, Χρηστάκης Ζωγράφος
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr