Ένας αιώνας και ένας χρόνος, παρουσίας του Περιπτέρου
στην ελληνική κοινωνία
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
στην ελληνική κοινωνία
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Στο περίπτερο ακόμα αγοράζαμε τα αγαπημένας μας ζαχαρώδη καταναλωτικά προϊόντα, αλλά και τα πρώτα μας ανδρικά αξεσουάρ. Τις σοκολάτες «ΙΟΝ Παυλίδης», αλλά και το «σοκολατένιο φιλί» με γεύση φράουλας «KISS». Τις μπομπονέλες, αλλά και τις γκοφρέτες «SAFARI»,με την γνώριμή μας διαφήμιση «Σαφάρι, σαφάρι και ποιός δεν θα το πάρει, και το αιλουροειδές να βρυχάται στη ζούγκλα». Εκεί και τα αγαπημένας μας κόμιξ, «Μπλέκ», «Όμπραξ», «Μικρός Ήρως», «Μικρός Καουμπόϋ», αλλά και αργότερα τα περιοδικά κοινωνικού κουτσομπολιού, που μας έκαναν να αισθανόμαστε στην γειτονιά δυνατοί, γνωρίζοντες για τους φλογερούς, έρωτες, τα πάθη και τις «δυστυχίες» των αγαπημένων μας στάρ της τηλεόρασης και του κινηματιογράφου. Απο το περίπτερο αγοράζαμε το «ΡΟΜΑΝΤΣΟ» και το «ΦΑΝΤΑΖΙΟ», με την Αλίκη Βουγιουκλάλη, την Ζωή Λάσκαρη, την Μάρθα Καραγιάννη, τον Νίκο Κούρκουλο, τον Ανδρέα Μπάρκουλη, τον Κώστα Βουτσά και τον Φαίδωνα Γεωργίτση, να δίνουν τον τόνο της πολυτάραχης ζωής των στάρς... Αλλά και στο περίπτερο αγοράζαμε τα ιστορικά ξυραφάκια «Astor», που έμπαιναν στις παλιές ξυριστικές μηχανές, εκεί την πρώτη μας χτένα για «γκομενιλίκι», εκεί τα ιστορικά βερνίκια στο μεγαλο στρογγυλό μεταλικό κουτί, για να γυαλίσουμε τα άρβυλα την Κυριακή για την εκκλησία, εκεί και το «Καλμόλ» για τους πονοκεφάλους, τις ερωτικές απογοητεύσεις και τις ήττες της ΑΕΚ και του Παναθηναϊκού, εκεί και τα πρώτα μας τσιγάρα, όταν το «αντριλίκι» ξύπναγε μέσα μας στην πρώτη νιότη !!! Ένας μικρόκοσμος αγαθών και αντικειμένων πρώτης ανάγκης, που που προσδιόριζε την ταυτότητα και την ψυχοσύνθεσή μας.
Εικόνες απείρου κάλους, που θα μας μείνουν για πάντα ανεξίτηλες και που δεν πρέπει να αφήσουμε τα περίπτερα, αυτόν τον σημαντικό αρμό κοινωνικής συνοχής, να σβήσει αβοήθητος. Κάτι που δυστυχώς συντελείται σήμερα με την αλλαγή του συντελεστή, του ειδικού φόρου κατανάλωσης των καπνικών προϊόντων, ο οποίος συνεπάγεται τη δραματική μείωση του ποσοστού κέρδους των περιπτέρων από την πώληση των τσιγάρων, τα οποία όπως όλοι γνωρίζουμε είναι η καρδιά λειτουργίας τους.Αλλά ας ξαναγυρίσουμε μετά απο αυτή την ευσύνοπτη παρέκβαση για το σοβαρό πρόβλημα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν σήμερα τα ελληνικά περίπτερα, στα αιωνόβια γενέθλιά τους, που αποτέλεσαν το εύνασμα για να πραγματοποιήσουν σημαντικές εκδηλώσεις μνήμης γύρω απο την μακραίωνη παρουσία τους στην ελληνική κοινωνία.Κεντρική των εκδηλώσεων αυτών, ήταν το στήσιμο χθές Πέμπτη 5 Ιουλίου 2012 στην Πλατεία Συντάγματος, ενός περιπτέρου ρετρό της παλιάς εποχής, με την αισθητική, τα προς πώληση προϊόντα και τις ρεκλάμες των προηγούμενων δεκαετών, που οι παλαιότεοι γνώρισαν. Και για διάκοσμό του, ανθρώπινες φιγούρες αλλοτινών εποχών, με τις οποίες ο επισκέπτης του ρετρό περιπτέρου, μπορούσε να βγάλει μια ασπρόμαυρη φωτογραφία και να την παραλάβει αμέσως δωρεάν. Ενώ ένας εφημεριδοπώλης – ντελάλης της παλιάς εποχής, γύριζε την πλατεία διαρκώς και διαλαλούσε τα νέα, πουλώντας την εφημεριδα του !!! Σκηνές με το χρώμα, την αισθητική και την εγγύτητα των ανθρώπινων σχέσεων μιας άλλης εποχής, που έχει αποχωριστεί αμετάκλητα τον ιστορικό ορίζοντας της πατρίδας μας και μας φέρνουν στο νού μύριες χρυσές αναμνήσεις. Παράλληλα με τις εκδηλώσεις μνήμης για την συμβολή του περιπτέρου στην ελληνική κοινωνία, η Ομοσπονδία Επαγγελματιών Ενοικιαστών Περιπτερούχων και Καπνοπωλών Ελλάδος, όπως επισημαίνει ο πρόεδρός της κ-ος Γιάννης Πλακόπουλος, ένας εμπνευσμένος άνθρωπος, με εξαίρετη επιστημονική συγκρότηση – είναι μεταξύ άλλων και πτυχιούχος πολιτικών επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου – προέβη και στην έκδοση ενός καλαίσθητου λευκώματος συγκεντρώνοντας σπάνιο ιστορικό αλλά και σύγχρονο φωτογραφικό ύλικό, που αποτυπώνει την ιστορική παρουσία του ελληνικού περιπτέρου.
Το λεύκωμα χωρίζεται σε 4 βασικές χρονικές περιόδους-σταθμούς τόσο για την εξέλιξη των περιπτέρων όσο και για την ελληνική κοινωνία γενικότερα. (Από το 1911-1960, 1960-1980, 1980-2000 και 2000 έως σήμερα). Ο κ-ος Πλακόπουλος σημειώνει χαρακτηριστικά για το λεύκωμα: «Προσπαθήσαμε μέσα σε 80 σελίδες να ακολουθήσουμε και ν’ αποτυπώσουμε μια πορεία κι εξέλιξη 101 χρόνων, ενός συνεχώς μεταβαλλόμενου κι εξελισσόμενου κλάδου, δεν ήταν εύκολο… Από τα χύμα και με δελτίο τσιγάρα, σήμερα έχουμε πάνω από 370 διαφορετικά brands καπνοβιομηχανικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων και των καπνών για στρίψιμο και πλήθος άλλων αξεσουάρ για το κάπνισμα. Εκδηλώσεις που αδιαμφισβήτητα μας ανατείνουν ηθικά και μας δίνουν την δυνατότητα σήμερα, την περίοδο της κατήφειας και της πολιτισμικής αποτελμάτωσης, να κάνουμε ενατενίσεις, ενός ωραίου, και αισθητικά πολύχρωμου παρελθόντος.
Όμως ας επιχειρήσουμε και μια γρήγορη ιστορική αναδρομή στην παρουσία των περιπτέρων στην ελληνική κοινωνία. Το έναυσμα για την δημιουργία των περιπτέτρων το έδωσαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι και ο ατυχής ελληνοτουρικός πόλεμος του 1897. Ήταν τότε που η Ελλάδα είχε γεμίσει με ανάπηρους και τραυματίες πολέμου και η πολιτεία θέλησε να βρεί έναν τρόπο για να τους συνδράμει. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα για την δημιουργία του μικρού επαγγελματικού χώρου, του λεγόμενου «κιόσκι», στον οποίον πωλούνταν καπνικά προϊόντα και είδη πρώτης ανάγκης, χωρίς βεβαίως καθορισμένο ωράριο λετουργίας. Το κιόσκι λοιπόν ήταν διαστάσεων 0.70 χ 0.70 μ. Και αποτελούνταν απο μια βάση στην οποία τοποθετούνταν οι εφημετίδες και τέσσερα μεταλλικά κολονάκια. Στο επάνω μέρος ήταν τοποθετημένο ένα πανί, για να προστατεύει απο τον ήλιο. Αργοτερα όμως μέχρι τις μέρες μας το περίπτερο εξελίχθηκε σε έναν μικρό σχετικά, αλλά συγκροτημένο χώρο, με καλή αισθητική, ρολά ασφαλείας, αλλά και πρόσθετα βοητικά στοιχεία, όπως ψυγεία, παιχνιδομημχανήματα κ.λ.π. Σε πρώτη φάση άδεια περιπτερου δικαιούνταν οι ανάπηροι πολέμου, αλλά αργότερα η ευεργετική αυτή παροχή της πολιτείας, επεκτάθηκε και σε αγωνιστές της εθνικής αντίστασης απο το 2002, ενώ απο το 2007 άδεια περιπτέρου δίνεται και σε βετεράνους του πολέμου στην Κύπρο, όπως και σε όσους έχουν σοβαρή αναπηρία.
Με την έλευση της δεκαετίας του ΄50 τα περίπτερα γνώρισαν μεγάλη οικονομική άνθηση και εμπλούτισαν το εμπόρευμά τους, με ζαχαρώδη, αλλά και αναψυκτικά τα οποία τότε διατηρούνταν στα ξύλινα ψυγεία του πάγου. Ενώ στα χρόνια που ακολούθησαν τα πρός πώληση προϊόντα τους αυξήθηκαν με γεωμετρική πρόοδο, δοθέντος, ότι εδίδετο η ευκαιρία στα νεα προϊοντα να γνωρίσουν μέσω των περιπτέρων μια άνευ προηγούμένου διαφήμιση και να εμπεδωθεί έτσι η μεγάλη κατανάλωσή τους απο την ελληνική κοινωνία. Στις μέρες μας προσφέρονται μέχρι και γαλακτοκομικά σ΄αυτά. Η οικονομική ισχύς και δύναμη των περιπτέρω απογειώθηκε με την είσοδο σ΄αυτά της λεγόμενης κρύας αγοράς, δηλαδή των παγωτών και των αναψυκτικών και μάλιστα τα θερμά καλοκαίρια, που γνωρίσαμε και καύσονες. Ενώ μείζονος σημασίας στην οικονομική τους ακμή, ήταν και η έλευση της κινητής στην τηλεφωνία στην Ελλάδα, οπότε και έκαναν μεγάλους τζίρους απο τις κάρτες κινητής τηλεφωνίας. Με τις προπληρωμένες κάρτες κινητής τηλεφωνίας που αγόραζαν οι μετανάστες, να απογειώνουν στην κυριολεξία τους τζίρους τους. Τα μικρομάγαζα όμως κινητής τηλεφωνίας και φωτογραφιών που ανθίζουν πλέον σαν μανιτάρια παντού, ανέκοψαν αυτή την πολύ καλή οικονομική προοπτική των περιπτέρων. Ήδη σήμερα στην ευρυτέρα περιοχή της Ομονοίας υπάρχουν 330 τέτοια μικροκαταστήματα κινητής τηλερφωνίας, φωτογραφιών και άλλων αντίστοιχων μικροηλεκτρονικών προϊόντων, που ανέκοψαν τις πωλήσεις των περιπτέρων στο φάσμα της κινητής τηλφωνίας. Ενώ οι νέοι συντελεστές φορολόγησης για τα καπνικά προϊόντα απειλούν σοβαρά την επιβίωσή τους και πρέπει άμεσα η πολιτεία υπο το πρίσμα των νέων κοινωνικών και οικονομικών μας δεδομένων, να ξαναδεί το θέμα των περιπτέρων και να μην τα αφήσει στο έλεος του θεού.Κάτι που βαθμιαία θα σημάνει τον αφανισμό ενος σημαντικού κοινωνικού θύλακα, που μόνο προσφορά είχε στην ελληνική κοινωνία. Και με βροχή και με κρύρο και πρωϊ και νύχτα, ο περιπτεράς ήταν πάντοτε στις επάλξεις για να μας εξυπηρετήσει. Δυο πολύ ωραία στιγμιότυπα απο την μακρά κατατριβή του με το χώρο του περιπτέρου παραθέτει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Περιπτερούχων κ-ος Γιάννης Πλακόπουλος, τα οποία είναι σύμφυτα με τα παραρτήματα των εφημερίδων και την δημοφιλία τους. Το πρώτο ήταν όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αποφάσισε να μη στηρίξει τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για Πρόεδρο της Δημοκρατίας το 1985, πούλησα 2.500 φύλλα όλη την ημέρα και από όλες τις εφημερίδες! Και το δεύτερο επίσης, όταν ο Κοσκωτάς έκανε τις διαδοχικές μεταγραφές για τον Ολυμπιακό, ο κόσμος ερχόταν απ΄ το βράδυ και περίμενε να πάρει το “Φως των Σπορ”. Ηταν βέβαια και άλλη η σχέση του κοινού με τον Τύπο».
Σήμερα, τα περίπτερα σε όλη την Ελλάδα είναι γύρω στα 15.000, από τα οποία 4.500 βρίσκονται στην Αθήνα. Μαζί με τα καταστήματα ψιλικών φτάνουν τα 25.000 και αποτελούν έναν κλάδο με σοβαρή συμβολή στην οικονομία, ένα βαρόμετρο των κοινωνικών τάσεων. Πάνω απ΄ όλα, όμως, μια δύσκολη δουλειά με ατελείωτα ωράρια και μεγάλους κινδύνους ληστειών. Για αυτό και επιβάλλεται η πολιτεία να σκύψει με αγάπη στο ελληνικό περίπτερο και να μην το οδηγήσει μέσω της εξοντωτικής φορολόγησης στον αφανισμό. Γιατί μαζί του θα απονεκρωθεί και ένα ωραίο κομμάτι της ζωής μας, που με αγάπη μας κατευόδωνε σε όλα τα κατοπινά μας βήματα.
Κλείνοντας τούτη την ιστορική αναδρομή για την παρουσία και συμβολή του περιπτέρου στην ελληνική κοινωνία, ως δομικού κυτάρρου της ελληνικής ζωής, θα ήθελα απο καρδιάς να πω δυο λόγια, για τον λαμπρό πρόεδρο της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Ενοικιαστών Περιπτερούχων και Καπνοπωλών Ελλάδος κ-ο Γιάννη Πλακόπουλο. Ένα λεβέντη αληθινό, διάστικτο απο ηθική ευγένεια και με μια πολυμερή παιδεία να σε ενθουσιάζει. Τον γνώρισα όταν πήγαινα στο κεντρικό περίπτερό του, της Πλατείας Ομονοίας, ακριβώς μπροστά απο το «Everest» για να πάρω την Κυριακάτικη «ΠΑΤΡΙΣ» στην οποία εδώ και είκοσι χρόνια γράφω και έκτοτε με αφορμή μια απλή ιστορική επισήμανσή του, γίναμε καλοί φίλοι. Ξεχώριζε ευθύς εξαρχής με την υψηλή αισθητική του παιδεία κα είχε μοναδική αριστοκρατική αύρα και φινέτσα. Ενώ με τις πρώτες μας συζητήσεις ήλθα αντιμέτωπος, με τους κρουνούς της πολυεπίπεδης ιστορικής του παιδείας και της στέρεας πολιτικής του συγκρότησης. Άνθρωπος των μακρινών οριζόντων ο Γιάννης Πλακόπουλος και όχι απλά ένας καλός επαγγελματίας, έχει την οξυδύρκεια να συλλαμβάνει τα προβλήματα, με την προβολή τους στο μέλλον και όχι κοντόθωρα, κάτι που δυστυχώς βλέπουμε σε όλους όσους ασχολούνται με τον συνδικαλισμό και την ακόλουθη ακόμα ευχέρεια και ικανότητα, να κάνει πολυ σπουδαίες κριτικές αναλύσεις για τα κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτικά μας δρώμενα, σήμερα που η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή για την περαιτέρω πορεία της. Κάποια στιγμή μετά απο επίμονες ερωτήσεις μου, μου αποκάλυψε ότι έχει τελειώσει πολιτικές επιστήμες στο «Πάντειο», αλλά η επίζηλη ευρυμάθειά του, σε έκανε ασφαλώς να μην μένεις σ΄αυτό. Θυμάμαι το έναυσμα για να ξεκινήσει η συζήτησή μας ήταν η ιστορική δολοφονία του βασιλέως Γεωργίου Α’ τον Μάρτιο του 1913 στη Θεσσαλονίκη, όπου και με τροφοδότησε με σπάνιες ιστορικές πληροφορίες. Έκτοτε γίναμε καλοί φίλοι, με ένα αίσθημα αμοιβαίας αγάπης και ετκτίμησης, να δένει την φιλία μας. Τον αγαπώ πολύ και με κάθε ευκαιρία τα λέμε για λίγο. Ενώ θεωρώ ότι είναι η ευλογία θεού, η Ομοσπονδία Περιπτερούχων, να έχει στο πηδάλιο της προεδρίας της έναν άξιο, επιτυχημένο και οραματιστή άνθρωπο σαν τον Γιάννη τον Πλακόπουλο. Μπορεί να προσφέρει πολλά στο χώρο του και με την πολυμερή παιδεία του, πέρα απο την οικονομική του διάσταση, να αναδείξει πολύ καλά και δόκιμα την πολιτιστική συμβολή του περιτέρου, στην ελληνική κοινωνία. Το παρόν άρθρο μου έχει δημοσιευθεί και στις εφημερίδες "Αυγή" και "Παρατηρητής" της Ηλείας.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι M.Sc. Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
www.panosavramopoulos.blogspot.gr