Η έξοχη ηθοποιός μας και κοινωνική αγωνίστρια
Αλέκα Παΐζη !
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Κορυφαία θεατράνθρωπος, όπως και απαράμιλλος ηθοποιός του κινη-ματογράφου και της μικρής μας οθόνης η Αλέκα Παΐζη, για έξι δεκαετίες υπηρέτησε το λειτούρ-γημα της υποκριτικής και αναγορεύ-τηκε από την αδέκαστη ιστορική μοίρα, στις μεγάλες της δραματου-ργικής μας σκηνής. Παράλληλα όμως υπήρξε ακατάβλητη κοινωνική αγωνίστρια, που μέσα από τους πολυμερείς της αγώνες και εξορίες, διακόνησε με αυταπάρνηση τις ιδέες της αριστεράς. Οι ερμηνείες της στο θέατρο και τον κινηματογράφο υπήρξαν αριστουργηματικές και αποτελούν ηθικό κεφάλαιο για την ελληνική δραματουργία. Φέροντας πάντοτε
στον νού μας τις πρωταγωνιστικές της συμμετοχές στις παραστάσεις : «Ο αρχισιδηρουργός» 1952/1953 στον ρόλο της Αθηναΐς Μουλινέ, «Βασίλισσα Αμαλία» 1957/1958σ στον ρόλο της Βαρώνης Πλασκώφ, «Φουέντε Οβεχούνα» 1958/1959 στον ρόλο της Πασκουάλα, «Προμηθεύς Δεσμώτης» 1961/1962 στον ρόλο της Κορυφαίας, «Ο αρχοντοχωριάτης» 1962/1963 στον ρόλο της Νικολέτας, «Το νησί της Αφροδίτης» 1963/1964 στον ρόλο της Κέιτ Πάτερσον και σε πολλές άλλες ακόμα, καθώς και την μεγαλουργία της στην ελληνικό κινηματογράφο, στις υψηλού ηθικού κύρους ταινίες : «Ταξίδι του μέλιτος» του Γιώργου Πανουσόπουλου, «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου» του Παντελή Βούλγαρη, «Γάμος στο περιθώριο του» Βασίλη Κεσίσογλου, «Συνοικία το όνειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη και σε μια πληθώρα ακόμα άλλων σπουδαίων ταινιών μας.
Η Αλέκα Παΐζη είδε το φως της ζωής στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1919, μέσα σε ένα κλίμα ηθικής και πολιτισμικής ευκρασίας. Ο πατέρας της δάσκαλος, αλλά και καπνοβιομήχανος, την προσανατόλισε από παιδί, στην ομορφιά της τέχνης. Πάραυτα η αναπάντεχη οικονομική του χρεοκοπία θα αλλάξει ριζικά την κοινωνική ρότα της οικογένειας. Έρχονται στην Αθήνα, σε μια προσπάθεια ανασυγκρότησης και η νεαρή Αλέκα, μπαίνει αμέσως στη δίνη της βιοπάλης. Όμως οι δυσχέρειες δεν υποστέλλουν την αγάπη της για την τέχνη. Γράφεται στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και αποφοιτά με άριστα, γεγονός
που αποτελεί και εισιτήριο ένταξης στο δυναμικό του Εθνικού Θεάτρου. Και από εδώ ξεκινά η μακρά και εύκρατη δραματουργική της πορεία. Αβάντ πρεμιέ στο θέατρο έκανε το 1942 υποδυόμενη τη Σουζάνα στην παράσταση «Βεντάλια» του Κάρλο Γκολντόνι, με την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού. Ενώ παράλληλα εντάσσεται στις γραμμές του ΕΑΜ και αναπτύσσει πολυσχιδή αντιστασιακή δράση μέσα από το φάσμα του πολιτισμού. Στο Εθνικό Θέατρο παραμένει έως το 1944 και με την έξοδο στην απελευθέρωση το 1945 και το ΄46 , εντάσσεται στο ΕΑΜικό «Θέατρο του λαού», αλλά και στο ΕΑΜικό σχήμα «Ελεύθεροι Καλλιτέχνες». Και το 1946 από κοινού με τους Δήμο Σταρένιο και Τίτο Βανδή – μετέπειτα σύζυγό της – συνιστούν θίασο. Προοδευτικά συνεργάστηκε και με τα θεατρικά σχήματα των Κώστα Μουσούρη, Έλσας Βεργή, Κατερίνας Ανδρέαδη, ξετυλίγοντας τις σπουδαίες υποκριτικές της αρετές.
Τον Αύγουστο του 1949 κρατείται για 45 μέρες στην Γενική Ασφάλεια και αρνούμενη να δηλώσει την αποκήρυξη των αριστερών ιδεών της, εξορίζεται στη Μακρόνησο και το Τρίκερι, όπου υπέστη τα πάνδεινα. Με την απελευθέρωσή της προσπαθεί να συνεχίσει την θεατρική της πορεία. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 ο Μίκης την επιλέγει για να απαγγείλει τους μελοποιημένους στίχους του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου. Παράλληλα αναπτύσσει συνε-ργασία με τους Μάνο Κατράκη και Αλέκο Αλεξανδράκη. Με την έσκπαση της δικτατορίας η Αλέκα Παΐζη φυγαδεύεται στο Λονδίνο και μετά στην Ιταλία. Συνεχίζει την αντιδικτατορική της δράση και παίζει σε ορισμένες ταινίες του ιταλικού κινηματογράφου, προσπαθώντας να επιβιώσει. Και με την επάνοδο στη δημοκρατική ομαλότητα επανακάμπτει στην Ελλάδα και ξεκινά τη δεύτερη παραγωγική περίοδο της καριέρας της. Ξεκινά με την συνεργασία της με τη σκηνή «Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο» του Ευγένιου Τριβιζά στην παράσταση «Κάπταιν Σελλ, κάπταιν Εσσο». Ενώ συμμετέχει και σε τηλεοπτικά αριστουργήματα της εποχής όπως τους «Πανθέους» του ακαδημαϊκού Τάσου Αθανασιάδη, με μια επική ερμηνεία στο ρόλο της «Χρυσοστόμης», που την απογειώνει καλλιτεχνικά. Με τις μεγάλες της επίσης κινηματογραφικές συμμετοχές που προαναφέραμε, να εξακοντίζουν το κύρος της. Στις 4 Φεβρουαρίου 2009, μετά από πολύμηνη μάχη με τη υγεία της, η Αλέκα Παΐζη εκδήμησε από τη ζωή, σε κλίμα καθολικού πένθους των ανθρώπων του πολιτισμού και της τέχνης. Υπήρξε αναμφίβολα μιας από τις ιέρειες της θεατρικής μας τέχνης του 20-ου αιώνα και θα την περιβάλλουμε πάντα με την αγάπη μας !
Φιλμογραφία
1957 Μπάρμπα Γιάννης ο κανατάς, Το παιδί του δρόμου
1958 Ο Μιμίκος και η Μαίρη
1959 Ερωτικές ιστορίες, Καραγκιόζης, ο αδικημένος της ζωής
1960 Πόθοι στα στάχυα
1961 Συνοικία το όνειρο
1962 Πολιορκία Πόπη
1970 Υποψίες που φέρνουν τον θάνατο (Uccidete il vitello grasso e arrostitelo) Θάλεια, Υπεράνω πάσης υποψίας (Indagine su un cittadino al di sopra di ogni sospetto)
1973 Το αξέχαστο Σαββατοκύριακο (Mordi e fuggi)
1974 Il gioco della verità
Το άρωμα της γυναίκας με τα μαύρα (Il profumo della signora in nero)
1976 Languidi baci, perfide carezze
1979 Ταξίδι του μέλιτος
1980 Μελόδραμα;
1982 Ρόζα
1989 Γάμος στο περιθώριο
1991 Ήσυχες μέρες του Αυγούστου
1993 Meine Tochter gehört mir
1994 Το όνειρο της πεταλούδας (Il sogno della farfalla)
2005 Γλυκιά μνήμη
Θέατρο
1943/1944 Μίνα φον Μπάρνχελμ
1944/1945 Το μεγάλο παιχνίδι
1952/1953 Ο αρχισιδηρουργός
1952/1953 Η Φάννυ τα κατάφερε
1952/1953 Ο ποπολάρος
1957/1958 Βασίλισσα Αμαλία
1958/1959 Φουέντε Οβεχούνα
1960/1961 Το άλλο κύμα
1961/1962 Μια όμορφη Κυριακή του Σεπτέμβρη
1961/1962 Προμηθεύς Δεσμώτης
1962/1963 Ο αρχοντοχωριάτης
1963/1964 Το νησί της Αφροδίτης
1963/1964 Ιφιγένεια εν Αυλίδι
1963/1964 Ο ματωμένος γάμος
1963/1964 Τρισεύγενη
1963/1964 Οθέλλος
1965/1966 Ιππόλυτος
1964/1965 Μαρία Στιούαρτ
1965/1966 Λυσιστράτη
1966/1967 Ερρίκος Δ
1980/1981 Το σόι
1983/1984 Ο γυάλινος κόσμος
1986/1987 Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε
1991/1992 Η διήγηση της υπηρέτριας
1994/1995 Λόγω φάτσας
1995/1996 Τ' αγαπημένα σας τραγούδια + Νέες προοπτικές
1996/1997 ΤοιχογραφίαΤο παρόν κείμενό μας δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Παρασκήνιο".
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
www.panosavramopoulos.blogspot.gr