Και εγεννήθη η ασπιρίνη !!!
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Ήταν ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης στην αρχαιότητα, που πρώτος είχε ανακαλύψει το βασικό συστατικό στοιχείο της ασπιρίνης. Όμως πέρασε από τους δαιδάλους της ιστορίας το σπουδαίο αυτό παυσίπονο, που απαλύνει ακαριαία τον πόνο στους ανθρώπους για να φτάσει στη σημερινή του μορφή. Ποια είναι όμως η ακριβής ιστορική διαδρομή της ασπιρίνης; Ας την δούμε. Όταν οι γυναίκες υπέφεραν από τους πόνους εγκυμοσύνης στους αρχαίους χρόνους, ο Ιπποκράτης τους συνιστούσε να μασούν φλούδες από κορμό ιτιάς. Είχε ο έλληνας πατέρας της ιατρικής διαγνώσει ότι στο φλοιό της ιτιάς περιείχετο μια σπουδαία καταπραϋντική ουσία. Επρόκειτο για το γνωστό μας σαλικυλικό οξύ. Στην ίδια διαπίστωση θα προβεί πολλούς αιώνες αργότερα – το 1763- ένας βρετανός ιερωμένος. Είναι ο Έντμουντ Στόουν που υποδεικνύει στους πιστούς όταν υφίστανται αφόρητους πόνους να μασάνε φύλλα ιτιάς. Στα ίδια αποτελέσματα θα προβεί αργότερα και η επιστημονική κοινότητα για το σαλικυλικό οξύ, όμως λόγω του ότι είναι πολύ ενοχλητικό για το στομάχι, οι επιστήμονες της φαρμακολογίας δεν αποτολμούν την ευρεία εφαρμογή του ως παυσιπόνου. Έτσι η μάχη θα δοθεί στο να δημιουργηθεί μια σύνθετη μορφή του οξέος που θα είναι φιλική στο στομάχι. Τούτο το σπουδαίο επίτευγμα εντελώς τυχαία θα το κατορθώσει το 1853 ένας γάλλος χημικός. Ο Σάρλ Φρεντερίκ Γκέρχαρντ, όταν τυχαία θα κάνει τη χημική ένωση του σαλικυλικού οξέος με το χλωρίδιο του ακετυλίου. Είναι ο άνθρωπος που ανακαλύπτει την ασπιρίνη. Πάραυτα ο Γκέρχαρντ δεν θα προχωρήσει στην ανάπτυξη του φαρμάκου θεωρώντας περίπλοκη την χημική αντίδραση παραγωγής της. Ότι όμως δεν κάνει ο Γκέρχαρντ, θα κάνει το 1897 ένας εξαιρετικός γερμανός χημικός ο οποίος δουλεύει στη γνωστή σε όλους μας φαρμακοβιομηχανία Μπάγιερ (Bayer), που θα καταχωρηθεί στην ιστορία ως ο πατέρας της ασπιρίνης. Όπως πάντα η ιστορία με τους αχανείς δαιδάλους της, κατά περίεργο τρόπο θα οδηγήσει τον Χόφμαν στη δόκιμη εργαστηριακή αντίδραση της ασπιρίνης.
Ο νεαρός Φέλιξ Χόφμαν βλέπει τον άρρωστο πατέρα του που παίρνει την ασπιρίνη για να ηρεμήσει από τους αφόρητους πόνους που υφίσταται, να βασανίζεται παράλληλα από τις παρενέργειες του φαρμάκου στο στομάχι. Κατορθώνει έτσι την πλήρη παραγωγή του σαλικυλικού οξέος στο χημικό εργαστήριο, χωρίς να είναι αναγκαία η συλλογή του από τα φυτά, αλλά και ταυτόχρονα να είναι φιλικό προς το στομάχι. Οι προσπάθειές του γρήγορα καρποδοτούν και ο νεαρός χημικός σπεύδει στο διευθυντή της Βayer να του ανακοινώσει το επίτευγμά του. Φευ όμως, η ανακάλυψή του δεν θα ενθουσιάσει τη φαρμακοβιομηχανία, που έχει εστραμμένη την προσοχή της σε μια άλλη σπουδαία ανακάλυψη του Χόφμαν. Ο εξαιρετικός γερμανός – που θα ανακαλύψει και την διάσπαση της ουρίας με την περιβόητη αποικοδόμηση Χόφμαν της ανθρακικής αλυσίδας – έχει ταυτόχρονα ανακαλύψει και μια άλλη σπουδαία ένωση. Την διακετυλομορφίνη. Ουσία που προκαλεί μεγάλη ευφορία στους γερμανούς εργάτες και τους τονώνει από τον κάματο της ημέρας. Δεν είναι άλλη από τη γνωστή μας ηρωίνη, όπως θα ονομαστεί αργότερα. Έτσι ο Χόφμαν θα αποζητήσει τη δικαίωσή του με την προώθηση της ασπιρίνης στα νοσοκομεία. Πράγματι σε λίγο καιρό το παυσίπονο κάνει θραύση και αναγνωρίζει την καθολική επιδοκιμασία των ασθενών. Όμως ο Χόφμαν έχει διαπράξει ένα τραγικό ανθρώπινο λάθος πάνω στον ενθουσιασμό του. Δεν έχει κατοχυρώσει την ανακάλυψή του φαρμάκου. Έτσι η Bayer προβαίνει τώρα στη μαζική παραγωγή της ασπιρίνης, γιγαντούμενη και κερδίζοντας δισεκατομμύρια, ενώ ο άμοιρος Χόφμαν δεν παίρνει ούτε μια δραχμή !!! Αλίμονο, πόσο άδικα αμείβει η ιστορία τους πρωταγωνιστές της ; Η Bayer είχε κατοχυρώσει επίσημα την παρασκευή του φαρμάκου από το 1899, ενώ ο Χόφμαν περίλυπος θα πάρει τον δρόμο για την Ελβετία, όπου θα σπουδάσει ιστορία της τέχνης. Την αποκλειστική διάθεση της ασπιρίνης θα έχει μέχρι το τέλος του Α’ παγκοσμίου πολέμου η γερμανική εταιρεία. Όμως την επαύριο της λήξης του, στον οποίο η Γερμανία ηττάται, οι Βρετανία, Ρωσία, Γαλλία και Ηνωμένες Πολιτείες διεκδικούν ένα τμήμα των δικαιωμάτων της παραγωγής της. Και μάλιστα ευφυώς, αφού θα αποδειχτεί στα πιο δημοφιλή και χρήσιμα φάρμακα όλων των εποχών. Αυτή είναι η ιστορία του θρυλικού παυσίπονου, που ενώ απάλυνε τον πόνο από όλη την ανθρωπότητα, γέμισε με θλίψη και πόνο, τον άνθρωπο που το παρασκεύασε !!! Τι παράξενο πράγμα που είναι αυτή η ιστορία; Το παρον κείμενο είναι απο τον κύκλο χρονογραφημάτων μου «Στο περιθώριο της Ιστορίας ...» και έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδες της Ηλείας και περιοδικά κοινωνικού περιεχομένου.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
www.panosavramopoulos.blogspot.gr