Το μοναδικό Μνημείου του Λυσικράτους, στην Πλάκα !
Η Πλατεία στην οποία ευρίσκεται, ονοματοδοτήθηκε απο το Μνημείο του Λυσικράτους. Προγενέστερα στον χώρο υπήρχε η Μονή των Καπουτσίνων. Στην περίφραξη γύρω απο το Μνημείο υπάρχει αναμνηστική πλάκα, που γνωστοποιεί ότι στην Μονή των Καπουτσίνων, είχε φιλοξενηθεί ο μεγάλος ποιητής και φιλέλληνας Λόρδος Μπάιρον. Την πλάκα είχαν τοποθετήσει Γάλλοι αρχαιολόγοι τον 19-0 αιώνα. Δυο υψηλής αρχιτεκτονικής αισθητικής νεοκλασικά κτίρια, υφίστανται στην Πλατεία. Αφενός η τριώροφη νεοκλασική οικία επι της Πλατείας Λυσικράτους και Σέλλευ 6, που χρονολογείαι στα τέλη του 19-ου αιώνα φέροντας χαρακτηριστική διακόσμηση στην γωνία της, αφετέρου η τετραώροφη νεοκλασική οικία επι της Πλατείας Λυσικράτους και Ραγκαβά, οικοδομημένη το 1918 απο τον Μηχανικό Κλ. Καρυδάκη. Τα χορηγικά μνημεία της αρχαίας οδού Τριπόδων υπέστησαν σοβαρές φθορές. Καλύτερα διατηρημένο απο αυτά το Μνημείο του Λυσικράτους. Κατασκευάστηκε το 33 π.Χ. Πάνω σ΄ αυτό ήταν τοποθετημένος ο χάλκινος τρίποδας, το βραβείο του χορηγού. Συνιστά κυλινδρικό κτίσμα με έξι κίονες εξωτερικά κορινθιακού ρυθμού. Στο επιστήλιο υφίσταται επιγραφή που υπομνίζει την νίκη του Λυσικράτους και πάνω του ζωοφόρος, στην οποία παρατίθεται ο μύθος του Διονύσου με τους πειρατές.
Στην σκέπη του είναι αποτεθειμένη άκανθος, στην οποία στηρίζετο ο χορηγικός τρίποδας. Στα μεσαιωνικά χρόνια θεωρούσαν ότι η άκανθος ήταν η βάση κάποιου φαναριού και εξ αυτού του λόγου έλαβε το όνομα «λύχνος» φανάρι ή κάνδυλος του Διογένους, ή του Δημοσθένους, η ο οποία συναντιώνταν με το μνημείο, που υπενθύμιζε στον κόσμο το Φανάρι με τον μεν Διογένη, τον οποίο η παράδοση παρουσίαζε να φέρει φανάρι ψάχνοντας ειρωνικά στην αρχαία αγορά για ανθρώπους, με τον δε ρήτορα Δημοσθένη, που μελετούσε επίπονα την νύχτα. Στα 1669 ο χώρος αγοράστηκε απο τους Καπουτσίνους μοναχούς και προσετέθη στο μοναστήρι τους. Σε πρώτη φάση τον χρησιμοποίησαν ως παρεκκλήσι και με την πάροδο του χρόνου ως βιβλιοθήκη και εργαστήριο. Το τίμημα της αγοράς ήταν 150 σκούδα για τον έλληνα ιδιοκτήτη του. Ωστόσο ο τελευταίος μετάνοιωσε για την πώληση και προσέφυγε στους δημογέροντες για να την ακυρώσει. Στην δίκη που έγινε κέρδισε την ακύρωση της πώλησης. Ομως και ο Καπουτσίνος ηγούμενος με την σειρά του, προσέφυγε στον καδή, ο οποίος
και δικαίωσε το αίτημά του, για την ισχύ της αγοράς, με την ταυτόχρονη όμως δέσμευση να παραμείνει το μνημείο άθικτο και να επιτρέπεται η ελεύθερη διέλευση τόσο στους έλληνες, όσο και στους ξένους επισκέπτες. Κατά μια έννοια έτσι η τουρκική διοίκηση αναγνώρισε στους γάλλους καλόγηρους επικαρπία του μνημείου και όχι βεβαίως κυριότητα, δοθέντος ότι όλα τα μνημεία υπήγοντο στην δικαιοδοσία του Σουλτάνου και δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο αγοραπωλησιών. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το μνημείο του Λυσικράτους είχε προξενήσει το έντονο αγοραστικό ενδιαφέρον του καραδοκούντος λόρδου Έλγιν για τα αρχαία μνημεία της Αθήνας, όμως απετράπη και αυτό το ανοσιούργημα όπως με τις Καρυάτιδες, χάρις στην σθεναρή άρνηση του καπουτσίνου ηγούμενου, απέναντι στις προκλητικά δελεαστικές προτάσεις του. Τύχη αγαθή όταν κάηκε η Μονή των Καπουτσίνων στα χρόνια της επανάστασης, το μνημείο διεσώθη. Όμως και στα 1829 είχαμε μια απόπειρα αρπαγής του Μνημείου απο ξένους περιηγητές, που τελικά απέτυχε, πιθανόν λόγω του μεγάλου βάρους του μνημείου. Θεωρώντας ιδιοκτησία της το μνημείο η γαλλική κυβέρνηση, αλαζονικά θα λέγαμε προέβη στην χρηματοδότηση των πρώτων αισθητικών του εργασιών αποκατάστασης το 1845. Τελικά το θέμα της κυριότητας του μνημείου ελύθη με την προσφορά στην γαλλική κυβέρνηση οικόπεδο στην οδό Διδότου, προκειμένου να στεγαστεί η γαλλική αρχαιολογική σχολή και οι γάλλοι ως αντιστάθμισμα πρόσφεραν στην Ελλάδα την κυριότητα του μνημείου του Λυσικράτους. Κατά μια άλλη ερμηνεία όμως ο λόγος μη παραιτήσεως της γαλλικής πρεσβείας απο το Μνημείο, ήταν η μη ικανοποίηση του αιτήματος του Βατικανό, να αναγνωρισθεί ο καθολικός αρχιεπίσκοπος στην Αθήνα. Μόλις αυτό το αίτημα ικανοποιήθη και παραχωρήθηκε στην καθολική εκκλησία το οικόπεδο της οδού Πανεπιστημίου, στο οποίο και υφίσταται ο καθεδρικός ναός, τότε η γαλλική κυβέρνηση και μας παρέδωσε την πλήρη κυριότητα του μνημείου του Λυσικράτους. Και κείνη την περίοδο ξεκίνησαν και οι εργασίες αναστήλωσης του μνημείου, απο τον αρχιτέκτονα Φραγκίσκο Μπουλανζέ (Fr Boulanger, 1807-1880), η οποία αποπερατώθηκε το 1892.
Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Συγγραφέας
www.panosavramopoulos.blogspot.gr
Αθήνα, 26-7-2020