Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος (Μέρος Δέκατο τέταρτο)
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Το γεγονός της ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα σηματοδοτεί μια μεγάλη στιγμή στην εδαφική ακεραίωση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ενώ συνοδεύεται και από σημαντικές πολιτικές εξελίξεις. Λίγο μετά την ένωση λοιπόν στις 23 Σεπτεμβρίου του 1863, αφικνύεται στην Ελλάδα ο βασιλεύς Γεώργιος ο Α΄ στις 19 Οκτωβρίου 1863. Με την παρουσία του στα πολιτικά μα πράγματα το πολίτευμα στην ουσία από αυτό της Κυβερνώσας Βουλής, μετατρέπεται σε Βασιλευομένη δημοκρατία. Επίσημα μάλιστα θα λάβει αυτή τη μορφή ένα χρόνο αργότερα το 1864 με την ψήφιση του συντάγματος. Παρακάτω θα δούμε τις εξελίξεις στο πολιτικό μας πεδίο μέχρι και το 1875 οπότε και κάνει την εμφάνισή του στην πολιτική μας σκηνή ο μεγάλος Χαρίλαος Τρικούπης. Μάλιστα πραγματοποιεί μια μεγάλη τομή στο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, εισάγοντας την περίφημη αρχή της δεδηλωμένης, που δίνει στο πολίτευμά μας παράλληλα με τη μορφή της βασιλευομένης δημοκρατίας και τη διάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Το κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου 1864-1875 είναι η πολιτική αστάθεια και η εναλλαγή στην εξουσία πλήθους κυβερνήσεων. Ενδεικτικό είναι εδώ το γεγονός ότι σε διάστημα μιας ενδεκαετίας, ανέρχονται στην πολιτική μας σκηνή είκοσι δύο κυβερνήσεις. Κύρια αιτία αυτής της αστάθειας είναι ο ρόλος του βασιλιά, αλλά και η ελαστική συνταγματική οριοθέτηση των λόγων για τους οποίους οι κυβερνήσεις υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους. Ενδεχομένως να υποβάλει εδώ ο αναγνώστης το ερώτημα για το ποιος ήταν ο ρόλος του βασιλιά. Αν δηλαδή ενεθάρρυνε με την συμπεριφορά του την πολιτική αστάθεια. Η απάντηση είναι προφανώς και όχι.
Η ενεργός ανάμειξη του βασιλιά στην ασκουμένη πολιτική των κυβερνήσεων τόσο στα μείζονα θέματα που αφορούσαν το κράτος, όπως στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, όσο και στα βασικά εσωτερικά όπως της διοίκησης και της οικονομίας και η διάσταση απόψεων που υπήρχε πολλές φορές μεταξύ των δυο μερών, εξωθούσε τις κυβερνήσεις σε παραίτηση. Ας δούμε άλλωστε εδώ μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις που η διάσταση κυβέρνησης και βασιλιά και οδηγούσε την πρώτη σε παραίτηση. Μια τέτοια ήταν των «Λαυρεωτικών» όπως χαρακτηριστικά ονομάστηκε η κινητοποίηση των πολιτών στο Λαύριο, ένεκα της αντιδικίας που υπήρχε μεταξύ της κυβέρνησης και μιας γαλλικής εταιρείας, που έκανε επενδύσεις στην Ελλάδα. Άλλη αντίστοιχη ήταν η διάσταση μεταξύ κυβέρνησης και βασιλιά για το μεγάλο θέμα της εξέγερσης της Κρήτης, που ήταν εξάλλου σύμφυτο με το όραμα της Μεγάλης Ιδέας του ελληνικού έθνους. Κυβέρνηση και βασιλιάς είχαν διαφορετικές πολιτικές εκτιμήσεις και η εμφανής διάστασή τους οδήγησε στην παραίτηση της κυβερνήσεως. Πάραυτα ελλείψει της πολύτιμης κοινοβουλευτικής εμπειρίας δοθέντος ότι για πρώτη φορά στο απελεύθερο κράτος λειτούργησε αυτή η μορφή πολιτεύματος, οι νεοφώτιστες κυβερνήσεις υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους και όχι για σπουδαίους λόγους. Ας δούμε μερικά τέτοια παραδείγματα, που βεβαίως συνέβαλαν στην πολιτική αστάθεια της εποχής. Η κυβέρνηση του παλαίμαχου αγωνιστή της επανάστασης Κωνσταντίνου Κανάρη είχε υποβάλει την παραίτησή της επειδή κατά τη διαδικασία ανάδειξης προέδρου της βουλής, η πλειοψηφία της βουλής ψήφισε για πρόεδρο όχι τον προτεινόμενο της κυβέρνησης, αλλά αυτόν που είχε υποδείξει η μειοψηφία. Ακόμα σε άλλη αντίστοιχη περίπτωση η κυβέρνηση Αλ. Κουμουνδούρου είχε υποβάλλει την παραίτησή της επειδή η βουλή δεν είχε ψηφίσει ένα νομοσχέδιο που είχε καταθέσει. Η αστάθεια και η πολιτική απειρία λοιπόν είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της περιγραφόμενης πολιτικής περιόδου μας 1864-1875. Όμως η πολιτική εμπειρία που αποκομήθηκε από αυτές όπως και από άλλες περιόδους μεγάλης πολιτικής αστάθειας (1895-1909, 1922-1926, 1932-1935, 1946-1952, 1963-1967) αποτέλεσε το πρόπλασμα για να φτάσουμε στην ώριμη και σταθερή δημοκρατία των ημερών μας. Την Γ’ Ελληνική δημοκρατία, αρξαμένης απο το 1974, όπου με εξαίρεση την περίοδο 1989-1990, οι κυβερνήσεις έχουν θητεία για τουλάχιστον τρία χρόνια. Στη φωτογραφία ο βασιλεύς Γεώργιος ο Α΄. Αφίχθη στην Ελλάδα στις 23 Σεπτεμβρίου του 1863. Υπήρξε ίσως η πιο ευπρεπής πολιτικά και κορυφαία φυσιογνωμία του στέμματος στην Ελλάδα και αποτύπωσε αδρά τον πολιτικό του σφραγιδόλιθο, στην πολιτική μας σκηνή. Συνεχίζεται …
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι υποψήφιος Βουλευτής της «Ένωσης Κεντρώων» στην Α΄Αθηνών.
www.panosavramopoulos.blogspot.gr