Σταύρος Παράβας
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Ποιός αλήθεια δεν θυμάται τον αλησμόνητο μάγκα του ελληνικού κινηματογράφου, που με μπρίο, λαϊκή αύρα και λεβεντιά, σάρκωνε το φιλότιμο, την μπέσα και τον λόγο τιμής των ανθρώπων της συνοικίας της μεταπολεμικής Ελλάδας; Αλλά και τον γλυκύ «Φίφη» ακόμα, που με την ξεκαρδιστική θηλυπρέπειά του, σκορπούσε αμέτρητες μερίδες γέλιου. Τόσο στην δραματική του εκδοχή, όσο και στην κωμική του, που τελικά κατίσχυσε στην καριέρα του, ο Σταύρος Παράβας – ο αξέχαστος μάγκας με το τρίκυκλο - έδωσε ρεσιτάλ ερμηνειών και δικαίως καταγράφεται στους σπουδαίους ηθοποιούς, της σύγχρονης καλλιτεχνικής μας δημιουργίας. Ήταν προικισμένος με έξοχο υποκριτικό τάλαντο, ερμηνευτική δεινότητα τόσο στο σανίδι, όσο και στον κινηματογράφο, αλλά και με έναν σπουδαίο κωμικό σωματότυπο, ιδίως στο ρόλο του «φίφη», που στην κυριολεξία δονούσε το καλλιτεχνικό κοινό με την παρουσία του. Για αυτό αγαπήθηκε απο πλατιά λαϊκά στρώματα ο αξέχαστος «Σταύρακας» σαν σπουδαίος κωμικός και οι εμφανίσεις του έγιναν συνώνυμο του γέλιου. Αλλά και στην ύστερη καλλιτεχνική του παρουσία και αφού είχε εγκύψει ο πολιτικός του διωγμός, για το δημοκρατικό του φρόνημα – εξορία και βασανισμοί στην Γυάρο στα δίσεκτα χρόνια της δικτατορίας - ο Σταύρος Παράβας έδωκε και στο αρχαίο θέατρο και στο σύγχρονο ρεπερτόριο του δραματολογίου, υψηλού καλλιτεχνικού ήθους ερμηνείες.
Ο μεγάλος μας κωμικός είδε το φως της ζωής στι 15 Απριλίου του 1935, μέσα σε μια οικογένεια ξεριζωμένων μικρασιατών, που είχαν στήσει το νοικοκυριό τους στα «προσφυγικά» της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, αποτελώντας το μικρότερο απο τα πέντε παιδια της οικογενειάς του. Βίωσε μια δύσκολη παιδική ηλικία ένεκα της φτώχειας της οικογένειάς του, ωστόσο διάχυτη ήταν η αγάπη και η ηθική θαλπωρή με την οποία τον μεγάλωσαν οι γονείς του, έστω και αν δεν του παρείχαν όλες τις ανέσεις. Οι δυσκολίες λοιπόν τον έριξαν απο την παιδική ηλικία στη βιοπάλη, όπου έβγαζε το χαρτζιλίκι του με μικροδουλειές, ωστόσο εκδηλώνονταν και τα πρώτα καλλιτεχνικά του σκιρτήματα, παίζοντας σε θεατρικές παραστάσεις του σχολείου. Συμμετοχές, που ανεδείκνυαν το κωμικό του τάλαντο και προμήνυαν την σπουδαία καλλιτεχνική του σταδιοδρομία. Την πρώτη του επαφή με την υποκριτική, θα την κάνει πλάι στον ηθοποιό Θόδωρο Έξαρχο και αργότερα θα λάβει δόκιμες θεατρικές σπουδές, στην Δραματική Σχολή του Κώστα Μιχαηλίδη. Στο παλκοσένικο πρόβα τζενεράλε θα κάνει, με την παράσταση «Πρώτο Ψέμα» του Γεωργίου Ρούσσου, στην θεατρική σκηνή της κυρίας Κατερίνας. Ενώ θα ακολουθήσουν και άλλες θεατρικές συμμετοχές, μαζί με τον Ντίνο Ηλιόπουλο και την Βίλμα Κύρου.
Συνακόλουθα θα έλθει και η συμμετοχή του στον κινηματογράφο, που γνωρίζει εκείνη την περίοδο μέρες δόξης. Την πρωτόλεια εμφάνισή του θα κάνει το 1960 στην μεγάλη οθόνη, στην ταινία του μαίτρ των μιούζικαλς Γιάννη Δαλιανίδη «Χριστίνα», όπου και πλαισιώνει τους μεγάλους μας ηθοποιούς Ανδρέα Μπάρκουλη και Τζένη Καρέζη. Έπεται μια μακρά αλυσίδα κωμικών ταινιών, όπου ο Σταύρος Παράβας, εδραιώνεται σαν το πρότυπο του λαϊκού μάγκα της γειτονιάς, ενίοτε μαζί με το ιστορικό του τρίκυκλο – bmw μηχανή με «καλάθι». Χαρακτηριστικές ταινίες αυτής της περιόδου είναι : «Παιδί της πιάτσας», «Σκληρός Άντρας», «Έξυπνο πουλί» κ.α. Το 1961 θα παίξει στην μνημειώδη μας κωμωδία «Η Αλίκη στο ναυτικό», με την εθνική μας Αλίκη Βουγιουκλάκη, ερμηνεύοντας έναν ναυτικό δόκιμο, μαζί με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ.
Την ώρα όμως που εξακτινώνει την κωμική του παρουσία στον κινηματογράφο, ο Σταύρος Παράβας, έχει και μια πολύ εποικοδομητική παρουσία στο μουσικό θέατρο, όπου και δίνει εξαιρετικές ερμηνείες πλάι στον σπουδαίο μας κωμικό Κώστα Χατζηχρήστο. Απο τα χαρακτηριστικότερα νούμερά του εδώ, είναι ο «Ντιρλαντά», ο «Ντένις ο τρομερός», κ.α.
Αλλά είναι και η χρονική περίοδος, όπου με τον ανεπανάληπτο κινηματογραφικό ρόλο του «Φίφη», ο Σταύρος Παράβας, εξάπτει το κινηματογραφόφιλο κοινό και προσφέρει ατελείωτο γέλιο. Ο «Φίφης» είναι στην κυριολεξία ο πυρήνας της κωμικής ταυτότητας του μεγάλου μας ηθοποιού. Αποθεώνεται απο τους σινεφίλ και γίνεται συνώνυμος του γέλιου, καθώς ο ρόλος του γλυκού και άκακου ομοφυλόφιλου – στην συντηρητικά κρατούσα τότε ελληνική κοινωνία – σκανδαλίζει και ξεκαρδίζει συνάμα. Ενδεικτικές σ΄αυτόν τον μοναδικό του ρόλο είναι και οι ταινίες : «Φίφης ο αχύπητος» (1966), «Μπετόβεν και μπουζούκι» (1965), «Εμίρης και Κακομοίρης» (1964).
Αλλά ενώ ο μεγάλος μας κωμικός απογειώνεται καλλιτεχνικά, ένα απρόσμενο γεγονός στα χρόνια της δικτατορίας, θα τον οδηγήσει σε μια μεγάλη ηθική ταλαιπωρεία, αλλα και σε δραματική στροφή στο καλλιτεχνικό του προφίλ. Εδικώτερα ένα νούμερο του Σταύρου Παράβα στο θέατρο «ΡΕΞ», εξελήφθηκε προσβλητικό για την δικτατορία των συνταγματαρχών και έτσι υπέστη εξορία στην Γυάρο με φυλακή, αλλά και βασανισμούς. Η αλγεινή αυτή εξέλιξη στη ζωή του τον επηρέασε δραματικά και μετέστρεψε την καλλιτεχνική του πορεία. Επιστρέφοντας απο την εξορία, πραγματοποίησε καίρια αλλαγή στο ρεπερτόριο και στην καλλιτεχνική του φυσιογνωμία. Εγκατέλειψε τον ελαφρύ πια ρόλο του «Φίφη» και άλλους αντίστοιχους κωμικούς ρόλους και κατευθύνθηκε στο κλασικό δραματολόγιο, αλλά και στο απαιτητικό αρχαίο θέατρο. Και εδώ όμως ο μεγάλος μας ηθοποιός εκδηλώνοντας υψηλά υποκριτικά ανακλαστικά, έδωσε υψηλής καλλιτεχνικής πνοής ερμηνείες, που τον καταξίωσαν στο κοινό, για δεύτερη φορά στην σταδιοδρομία του. Στο φάσμα του αρχαίου θεάτρου θα παίξει με υποδειγματική άνεση και επάρκεια στους «Ιππείς» του Αριστοφάνη με το σχήμα του Σπύρου Ευαγγελάτου, επίσης στον «Πλούτο» και σε σκηνοθετική επιμέλεια Λούκα Ρονκόνι, στις «Εκκλησιάζουσες», αλλά και στα έργα του κλασικού ρεπερτορίου «Μόνο ζευγάρι» συμπρωταγωνιστώντας με τον μεγάλο Νίκο Κούρκουλο, στα «Χριστούγεννα των Κουπιέλο», κ.α.
Η καλλιτεχνική συγκομιδή του Σταύρου Παράβα είναι πλατιά και πολυπεπίπεδη υποκριτικά. Ενώ ευτύχησε να παίξει θεατρικά και να συμπρωταγωνιστήσει θεατρικά και κινηματογραφικά, με όλους σχεδόν του μεγάλους μας ηθοποιούς-ιδίως κωμικούς των μεταπολεμικών μας δεκαετιών. Συμμετείχε σε 47 ταινίες, σε πλήθος θεατρικών παραστάσεων και μιούζικαλς, ενώ σημαντική ήταν η παρουσία του και στην μικρή οθόνη, όπου έπαιξε στα σήριαλς «Τα αδέλφια», «Οικογένεια Μουσαμά», «Το φάντασμα» κ.α. Για την δημιουργική και εμπνευσμένη ακόμα καλλιτεχνική παρουσία-προσφορά του ως πρόεδρος του Δημοτικού Περιφεριειακού Θεάτρου Σερρών, είχε λάβει ξεχωριστή τιμητική διάκριση. Ο Σταύρος Παράβας είχε δημιουργήσει οικογένεια και απέκτησε τρία παιδιά, δυο κόρες τις Μάρθα και Βανέσσα και ένα γιό τον Τζόναθαν. Στα χρόνια της δικτατορίας, η σύζυγος με τα παιδιά του, είχαν φύγει μόνιμα στην Αγγλία. Όμως η τραγικότητα της μοίρας του μεγάλου μας ηθοποιού, τον χτύπησε για μιαν ακόμα φορά, θανάσιμα. Το 2002 έχασε τον μονάκριβο γιό του, γεγονός που τον συνέθλιψε ψυχολογικά και επέδραμε καταλυτικά στην καλλιτεχνική του παραγωγή και παρουσία. Πάραυτα προσπάθησε να ξεπεράσει το σόκ και να ανασυνταχθεί καλλιτεχνικά.
Όμως το τραγικό αυτό γεγονός υπέσκαψε κάθετα την υγεία του, που πήρε την κατιούσα. Προσβεβλημένος απο την καρδιά του τον Φεβρουάριο του 2008, εισήχθη στο νοσοκομείο «Ερυθρός Σταυρός» και λίγους μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, άφησε την τελευταία του πνοή, χτυπημένος θανάσιμα πλέον απο την ταλαιπωρημένη καρδιά του. Με το ευγενές καλλιτεχνικό ήθος του, τους ιδιαίτερα ξεχωριστούς ρόλους που σάρκωσε, αλλά και με το άκαμπτο δημοκρατικό του ήθος, ο έξοχος Σταύρος Παράβας αποτύπωσε αδρά το στίγμα του, στην καλλιτεχνική, ευρύτερα πολιτισμική μας σκηνή. Ήταν τόσο ωραίος, αυτός ο μάγκας με το τρίκυκλο, που ροδάμιζε με την παρουσία του στις γειτονιές, η ελληνική λεβεντιά...Το παρόν κείμενο έχει δημοσιευθεί σε εφημερίδες της Ηλείας και σε περιοδικά πολιτιστικού περιεχομένου.
Υ.Γ. Ο πολιτισμός στις οδυνηρές μνημονιακές μέρες μας, είναι τελείως περιθωριοποιημένος από την πολιτεία και υποχρηματοδοτημένος, με τις κεντρικές του δομές να αργοσβήνουν μία, μία. Πέρα από τον ελάχιστο παραπάνω οφειλόμενο φόρο τιμής, στους μεγάλους έλληνες κωμικούς μας, που διαμόρφωσαν το σύγχρονο πνευματικό ήθος του ελληνικού λαού και τον στήριξαν ηθικά στις δίσεκτες μεταπολεμικές μας δεκαετίες, που τις σκίαζαν οι οικονομικές στρεβλώσεις και οι κοινωνικές δυσπλασίες, οφείλουμε σήμερα ως πολιτεία με σοβαρότητα και ευθύνη, να καταστρώσουμε ένα κεντρικό Master Plan για τον πολιτισμό, που συνυφαίνοντας αρμονικά, τις αρχαιότητες, την πολιτισμική κληρονομιά και το πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό μας, σε κάθε γωνιά της ελληνικές περιφέρειας, θα δώσει ώθηση στην εθνική οικονομία και την περιφερειακή ανάπτυξη.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr